Wat is Zicht op Ondermijning?
Het dashboard Zicht op Ondermijning komt voort uit een samenwerkingsverband tussen verschillende lokale en landelijke overheden, geïnitieerd door het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). Via dit dashboard krijgt elke gemeente in Nederland extra inzichten in lokale criminele fenomenen. Samen met andere partijen kunnen zij hiermee de preventieve bestrijding van ondermijnende criminaliteit versterken.
Bekijk ook de folderAnalyses met CBS-data
In dit dashboard worden CBS-data gecombineerd met data van andere betrouwbare landelijke bronnen. Er worden analyses uitgevoerd binnen onderstaande vier thema’s, die in de praktijk sterk met elkaar samenhangen. De getoonde gegevens zijn nooit herleidbaar naar individuele adressen, personen en bedrijven. Het dashboard wordt regelmatig geactualiseerd en aangevuld met extra data(bronnen) en nieuwe functionaliteiten.
Dit dashboard...
...maakt gemeenten bewust van lokale problemen en risico’s.
...helpt (preventief) toezicht efficiënter in te zetten.
...kan via kansrijke zoekgebieden criminele activiteiten blootleggen.
...geeft handvatten voor preventiemaatregelen en beleid.
...kan gelegenheidsstructuren in kaart helpen brengen.
Mogelijk misbruik van vastgoed
Op het dashboard Zicht op Ondermijning worden analyses gepresenteerd die inzicht geven in het risico dat vastgoed mogelijk gebruikt wordt voor het witwassen van (crimineel) geld of andere vormen van misbruik.
Om de analyses in het dashboard goed te kunnen interpreteren is de context belangrijk. Het CBS publiceert per regio en per gemeente twee belangrijke kengetallen van de woningmarkt die gebruikt kunnen worden voor die context: de gemiddelde verkoopprijs en het aantal verkochte woningen.
Kenmerken van eigenaren en verblijfsobjecten
Kenmerken van woning- en niet-woningeigenaren of de verblijfsobjecten zelf
kunnen voorspelkracht hebben voor de kans dat een verblijfsobject gebruikt wordt voor criminele doeleinden.
Deze kenmerken noemen we daarom ook wel risico-indicatoren. Voorbeelden hiervan zijn het hebben van
een laag inkomen en vermogen en minstens twee verblijfsobjecten in bezit, veroordeling van een eigenaar
en een vaak verhandelde woning. De analyses op het dashboard laten zien in welke gemeenten, wijken en
buurten deze risico-indicatoren vaak voorkomen en wat het landelijke beeld is. Dit helpt bij het identificeren
van kansrijke zoekgebieden en kan zo richting geven aan bestaande en toekomstige interventies en
beleidskeuzes van gemeenten en haar veiligheidspartners.
(bekijk analyse - Persoon)
(bekijk analyse - Bedrijf)
(bekijk analyse - Verblijfsobjecten)
Hieronder wordt per risico-indicator beschreven waarom er sprake kan zijn van een verhoogd risico dat vastgoed gebruikt wordt voor het witwassen van geld of andere vormen van misbruik.
Bestuurders van stichtingen - algemeen
Stichtingen hebben een aantal (juridische) kenmerken die misbruik van deze rechtsvorm (makkelijker) mogelijk maken:
- Stichtingen die in twee opeenvolgende boekjaren een omzet hebben van minder dan zes miljoen euro hoeven geen jaarrekening te deponeren bij de Kamer van Koophandel (bron). Informatie over hun bedrijfsvoering is daardoor niet te vinden in belangrijke registers en databronnen. Illegale activiteiten kunnen zo (langer) buiten beeld blijven.
- Certificaathouders van een stichting worden niet bij de Kamer van Koophandel geregistreerd. De juridische eigenaar (de bestuurder) kan daardoor een andere persoon zijn dan degene die dividend ontvangt (de economische eigenaar). Eventuele witwaspraktijken kunnen daardoor verborgen blijven voor de buitenwereld.
- Voor de oprichting van een stichting is geen Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) nodig. Personen met een strafblad kunnen daardoor een stichting oprichten en besturen, zonder dat dat strafblad bekend hoeft te worden.
Stichting met alleenbestuurder
Wanneer een stichting slechts één bestuurder heeft, is de continuïteit van die stichting minder of niet gewaarborgd. Bovendien zijn er geen andere bestuurders die toezicht houden en medeverantwoordelijk zijn. Daardoor kunnen stichtingen met één bestuurder vrijer te werk gaan, zonder dat er veel controle op is. Dit hoeft geen probleem te zijn, maar biedt wel extra ruimte om de stichting te misbruiken als dekmantel voor (het faciliteren van) criminele activiteiten.
NB: Een stichting met ANBI-status dient altijd minimaal drie bestuursleden te hebben. Voor alle andere stichtingen geldt geen minimum aantal bestuursleden.
Stichting met beroepsbestuurder
Onder beroepsbestuurders verstaan we personen die betrokken zijn bij een groot aantal verschillende stichtingen. Wanneer het bijvoorbeeld gaat om vijf of meer stichtingen, kun je je afvragen of die bestuurder voor elk van die stichtingen voldoende kennis en tijd heeft om zijn of haar bestuurders- en controlerol goed te vervullen. De mogelijkheid bestaat dat deze persoon naar voren is geschoven door een crimineel netwerk. Binnen de besturen van die verschillende stichtingen kan die persoon dan fungeren als stroman. Het betreffende criminele netwerk blijft dan buiten beeld, maar krijgt wel invloed in het functioneren van meerdere stichtingen.
Stichting met alleen- en beroepsbestuurder
Voor stichtingen met een alleenbestuurder die tevens een beroepsbestuurder is gelden de risico’s van zowel stichtingen met een alleenbestuurder als de risico’s van stichtingen met een beroepsbestuurder, zoals bovenstaand beschreven.
Vaak verhandelde woning
Een vaak verhandelde woning is een woning die binnen een bepaald tijdsbestek veelvuldig van eigenaar is gewisseld (verkocht). Met dit soort transacties is relatief snel veel geld te verdienen. Hoewel dit op zichzelf niet illegaal is, kunnen vaak verhandelde woningen op verschillende manieren een rol spelen in het illegale circuit.
Ten eerste kan er bij vaak verhandelde woningen sprake zijn van onvolledige of onjuiste voorlichting en misleiding van kopers. Het gaat dan om kopers die makkelijk akkoord gaan met een relatief hoge koopprijs en bereid zijn om snel te tekenen en te betalen. Een verkoper kan daar misbruik van maken en in korte tijd veel winst maken en de prijs van een woning opdrijven. (zie ook Gestel, B. van, et al. Vastgoed & fout, Boom Juridische uitgevers, 2008).
Ten tweede kunnen vaak verhandelde woningen zijn gebruikt bij witwaspraktijken. Voor de aankoop van een woning is dan zwart geld ingezet. Wanneer de woning snel na de aankoop weer verkocht wordt, is dat geld witgewassen.
Eigenaar met buitenlands adres
Mensen die in het buitenland wonen, kunnen in Nederland onroerend goed in eigendom hebben. Nederland kent hiervoor geen beperkingen. Dit zorgt ervoor dat die eigenaar van onroerend goed zich kan onttrekken aan het zicht van de Nederlandse overheid. Het valt bijvoorbeeld niet meteen te achterhalen of de persoon in kwestie antecedenten en/of veroordelingen heeft en hoe het onroerende goed is gefinancierd. Buitenlandse documenten zijn bovendien moeilijker op echtheid te controleren en buitenlandse eigenaren die via een Nederlandse bemiddelaar verhuren hebben zelf ook weer weinig zicht op die huurders (Kruize et al., Criminele gebouwen, WODC, 2020).
Bij eigenaren met een buitenlands adres kan daarom sprake zijn van een verhoogd risico dat vastgoed gebruikt wordt voor het witwassen van geld (Unger et al., Money Laundering in the Dutch Real Estate Sector, 2012). Vastgoed leent zich in het algemeen goed voor het witwassen van crimineel verkregen geld (Unger et al., Aard en omvang van criminele bestedingen, WODC, 2018). Als crimineel geld vanuit het buitenland afkomstig is, maakt dat het risico op witwassen nog groter.
Met dit profiel wordt niet geïmpliceerd dat buitenlandse eigenaren een hoger risico op ondermijning vormen puur en alleen vanwege het hebben van een andere nationaliteit.
Laag inkomen en vermogen
Wanneer een persoon met een laag inkomen en laag vermogen één of meerdere verblijfsobjecten in bezit heeft, kunnen daar legitieme redenen voor zijn. Er kan bijvoorbeeld sprake zijn van een erfenis of verslechterde financiële omstandigheden van de eigenaar, bijvoorbeeld een faillissement. Het kan echter ook een indicatie zijn van hypotheekfraude (Van Gestel et al., Vastgoed & fout, 2008) of illegale geldstromen. Dat laatste wil zeggen dat de aankoop van een verblijfsobject (deels) gefinancierd is met zwart geld, of in ieder geval met middelen die niet bekend zijn bij de Nederlandse overheid. Hoe meer verblijfsobjecten de persoon met laag inkomen en laag vermogen in bezit heeft, hoe opvallender dat is.
Naast de mogelijkheid dat er criminele gelden zijn ingezet bij de aankoop van een verblijfsobject, spelen er bij personen met dit profiel nog andere risico’s. Mogelijk kan er sprake zijn van een verborgen criminele eigenaar (de werkelijke financier) die zelf buiten beeld wil blijven en daarom de koopakte op naam zet van een katvanger. Daarnaast bestaat het risico dat het verblijfsobject gebruikt wordt voor criminele doeleinden, bijvoorbeeld voor de productie van drugs.
Veroordeelde eigenaar
Eén van de sterke voorspellers van crimineel gedrag is of er sprake is van eerder gepleegde delicten: recidive. Belangrijk hierbij zijn ook het aantal gepleegde delicten, de leeftijd ten tijde van het eerste delict en de aard van het eerste delict. (zie onder andere Farrington, D. (1987), Predicting Individual Crime Rates Crime and Justice, 9, 53-101). Wanneer iemand eerder veroordeeld is voor een strafbaar feit, maakt dat de kans groter dat die persoon later in zijn of haar leven opnieuw (vergelijkbare) strafbare feiten pleegt.
Het is bekend dat bij criminaliteit ook een vorm van specialisatie optreedt. Het is bijvoorbeeld waarschijnlijker dat vermogensdelicten gevolgd worden door andere vermogensdelicten, dan door geweldsdelicten, al is enige mate van diversiteit ook aangetoond (zie onder andere Guerette, R., V. Stenius & J. McGloin (2005), Understand Offense Specialization and Versatility: a Reapplication of the Rational Choice Perspective, Journal of Criminal Justice, 33, (1), 77-87). Voor de (preventieve) aanpak van ondermijning is het daarom relevant om te weten waar mensen wonen die eerder veroordeeld zijn voor een ondermijning-gerelateerd delict, zoals witwassen.
Op een hoger abstractieniveau is het voor gemeenten ook belangrijk om te weten of er concentraties van veroordeelde eigenaren zijn. Dergelijke concentraties kunnen een negatieve invloed uitoefenen op de leefbaarheid van een buurt of wijk. Ook kan zo'n concentratie weer nieuwe gelegenheden bieden voor criminelen, zoals het vormen van netwerken.
Meerbezit
Het in bezit hebben van meerdere verblijfsobjecten hoeft geen indicatie te zijn van vastgoedfraude of malafide dan wel crimineel gebruik. Er zijn immers veel (particuliere) beleggers die investeren in vastgoed met legaal verkregen vermogen. Eigenaren met meerdere verblijfsobjecten in bezit hebben echter wel minder goed zicht op wat zich in hun woningen en/of niet-woningen afspeelt, indien deze bijvoorbeeld verhuurd worden of leeg staan. Het Regionaal Informatie en Expertise Centrum (RIEC) Amsterdam-Amstelland merkt op dat met name natuurlijke personen met beperkt meerbezit (twee tot en met vijf verblijfsobjecten*) kwetsbaar zijn voor malafide verhuurbemiddelaars.
Ook het investeren in vastgoed is aantrekkelijk voor criminelen. Vastgoed is een relatief veilige investering, de aankoop absorbeert veel (zwart) geld en er is weinig transparantie wat betreft de totstandkoming van de prijs, het eigendom en de eigendomsverhoudingen (Unger et al., Aard en omvang van criminele bestedingen, 2018). Uit de Monitor Georganiseerde Criminaliteit blijkt ook dat criminelen vooral investeren in onroerend goed, (dekmantel)bedrijven en horecagelegenheden (Kleemans et al., Georganiseerde criminaliteit in Nederland. Tweede rapportage op basis van de WODC monitor 2002).
Ook blijkt uit de groepsanalyse naar verdachte transacties op dit dashboard dat personen met twee of meer woningen in bezit naast de hoofdwoning 8,9 keer vaker zijn betrokken bij een verdachte transactie.
*Voor de analyse naar beperkt meerbezit wordt door Zicht op Ondermijning een ondergrens van drie verblijfsobjecten gehanteerd, omdat het bij twee verblijfsobjecten in bezit mogelijk vaak gaat om tijdelijk meerbezit vanwege een verhuizing. Ook kan het tweede verblijfsobject een vakantiewoning zijn.
Onverklaarbare woningaankopen
Voor de aankoop van een woning is (veel) geld nodig en wordt meestal een hypotheek
afgesloten. Als zekerstelling voor de hypotheekverstrekker is een bepaald inkomen nodig.
Soms wordt een woning gekocht voor een bedrag waar de koper niet voldoende (geregistreerd)
geld voor heeft en/of dat niet gedekt is door een hypotheek. We spreken dan van een
onverklaarbare woningaankoop. Vanaf 1 januari 2014 is het verboden om onroerende goederen
te financieren met contant geld. De aankoop van een woning misbruiken voor het witwassen
van geld is echter nog steeds mogelijk. Per RIEC-regio, gemeente en wijk is daarom
geanalyseerd welk percentage woningen gekocht is met een onverklaarbare som geld. Deze
analyse levert een extra bijdrage aan de bewustwording en het identificeren van kansrijke zoekgebieden.
(bekijk analyse)
Kenmerken eigenaar: persoon
Kenmerken eigenaar: bedrijf
Kenmerken verblijfsobject
Onverklaarbare woningaankopen
Drugsproblematiek
Op het dashboard Zicht op Ondermijning worden analyses gepresenteerd met data over locaties en verdachten van drugsdelicten. De inzichten uit die analyses helpen risico's met betrekking tot drugsdelicten te voorspellen en dragen bij aan een preventieve aanpak.
Delicten en verdachten
Data over delicten en verdachten over een langere periode en in verschillende gebieden laten zien
hoe de aard en omvang van drugs- en gerelateerde problematiek in Nederland verandert. Op deze manier
kunnen deze gegevens bijdragen aan bewustwording en inzicht geven in de effectiviteit van de aanpak
van (drugs)criminaliteit. Daarnaast bieden ze een referentiebeeld dat kan helpen bij de interpretatie
van verschillende analyses die op dit dashboard te vinden zijn.
(bekijk analyse)
Persoonskenmerken per delict
Persoonskenmerken en combinaties hiervan kunnen een grote voorspelkracht hebben
voor het plaatsvinden van een drugsdelict. Daarom is een analyse gemaakt van de
persoonskenmerken van verdachten per drugsdelict. Deze analyse draagt bij aan
bewustwording en maakt het mogelijk om gemeenten onderling met elkaar te vergelijken.
Vervolgens kunnen er preventieve maatregelen worden getroffen voor personen die aan
(combinaties van) de betreffende persoonskenmerken voldoen.
(bekijk analyse)
Profielclusters
Drugsdelicten worden gepleegd door verschillende typen personen met verschillende
combinaties van kenmerken. Om beter onderscheid te kunnen maken in de groep van
verdachten, zijn per type drugsdelict profielclusters samengesteld: profielen
van veelvoorkomende combinaties van persoonskenmerken. Deze profielclusters helpen
focus aan te brengen in een preventieve aanpak.
(bekijk analyse)
Hennepkwekerijen
Deze pagina toont de regionale spreiding van geruimde hennepkwekerijen in Nederland. Het percentage en aantal kwekerijen wordt per gemeente en, waar mogelijk, per wijk getoond.
(bekijk analyse)
Synthetische drugslabs
Bij ruimingen van synthetische drugslabs worden verschillende typen drugs aangetroffen.
Dit kan variëren per regio. Per type drugs kunnen de benodigde materialen en grondstoffen
verschillen (samplers, gasgeneratiesystemen, vaten, chemicaliën). Daarom is een analyse
gemaakt van de regionale spreiding van geruimde synthetische drugslabs in Nederland en,
per regio, het percentage labs waar verschillende typen synthetische drugs werden geproduceerd.
Deze analyse draagt bij aan bewustwording en alertheid om vroegtijdig signalen van de
aanwezigheid van synthetische drugslabs te kunnen oppikken en gevaarlijke situaties voor
mens en omgeving te voorkomen.
(bekijk analyse)
Kenmerken drugslocaties
Verblijfsobjecten die gebruikt worden als synthetisch drugslab of als hennepkwekerij, hebben mogelijk bepaalde gedeelde kenmerken, bijvoorbeeld vanwege de activiteiten die er plaatsvinden. Ook komen ze in bepaalde buurten misschien vaker voor, mogelijk vanwege de benodigde logistiek. Daarom wordt onderzocht in hoeverre drugslocaties afwijken ten opzichte van een gemiddeld verblijfsobject en buurt in Nederland.
Deze analyse draagt bij aan de bewustwording over verblijfsobjecten waarin drugslabs en hennepkwekerijen zijn gevonden en de relatie tot hun omgeving. Uit de analyse kan blijken dat bepaalde typen verblijfsobjecten en buurten (met bepaalde eigenschappen) kwetsbaar zijn om misbruikt te worden als drugslab(locatie) of hennepkwekerij(locatie). Daar kunnen dan preventieve maatregelen tegen worden ingezet.
(bekijk analyse)
Woon- versus pleeggemeente
Drugscriminelen plegen drugsfeiten niet altijd in hun eigen woonplaats: in de meeste
gemeenten is meer dan een kwart van de verdachten afkomstig uit een andere gemeente.
Daarom is een analyse gemaakt van de 'import en export' van drugsverdachten. Gemeenten
krijgen hiermee inzicht in de herkomst van verdachten van drugsdelicten in hun gemeente
(import) én inzicht in de andere gemeenten waar hun inwoners delicten plegen (export).
Gemeenten kunnen hierover met elkaar in overleg gaan en mogelijk preventieve maatregelen nemen.
(bekijk analyse)
Familienetwerken
Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat vertrouwensbanden in ondermijnende en georganiseerde
(drugs)criminaliteit een belangrijke rol kunnen spelen. Daarom is een analyse gemaakt van de
omvang van familierelaties tussen verdachten van drugsdelicten. Ook is geanalyseerd of familieleden
van de verdachten in de betreffende gemeente in vastgoed hebben geïnvesteerd. Dit kan namelijk
een indicatie zijn van witwassen van (crimineel) geld binnen de familie. Gemeenten kunnen met
deze analyses inzicht krijgen in de mogelijke aanwezigheid, aard en omvang van familieverbanden
in georganiseerde (drugs)criminaliteit binnen de gemeentegrenzen.
(bekijk analyse)
Risicoscores jonge aanwas
Jonge kinderen en jongeren kunnen vrijwillig of gedwongen (bewust of onbewust) betrokken raken
bij georganiseerde drugshandel. Ze worden bijvoorbeeld betaald om pakketjes te bezorgen, te helpen
bij de productie (hennepteelt) of worden gevraagd of gedwongen om drugs te dealen. Voor deze
'jonge aanwas' is een aantal risico-indicatoren onderzocht, zoals voortijdig schoolverlaten,
haltregistraties en schuldsanering bij de ouders. Voor drie leeftijdscategorieën is een analyse
gemaakt van de belangrijkste risico-indicatoren. De inzichten die deze analyse oplevert, kunnen
aanleiding en onderbouwing zijn om per leeftijdsgroep gerichte, preventieve maatregelen te nemen.
(bekijk analyse)
Jonge aanwas: sociaal netwerk
Aangenomen wordt dat de sociale omgeving van jongeren een rol kan spelen in het al dan niet betrokken raken bij criminele activiteiten. Mogelijk hebben familieleden en klasgenoten bijvoorbeeld een belangrijke invloed op het risico om in de drugscriminaliteit te belanden. Om hier meer zicht op te krijgen, wordt een vergelijking gemaakt tussen de sociale netwerken van verdachte en niet-verdachte jongeren. Zo ontstaan risico-indicatoren in de sociale omgeving van jongeren om in de drugscriminaliteit te belanden, en daarmee aanknopingspunten voor een preventieve aanpak.
(bekijk analyse)
Tijdlijn verdenkingen
Ongeveer driekwart van de verdachten van drugsdelicten is eerder verdacht geweest van (verschillende)
andere strafbare feiten. Bijna een kwart van de drugsverdachten is bijvoorbeeld minimaal één keer
verdacht geweest van mishandeling, diefstal of inbraak. De tijdlijn verdenkingen brengt in beeld wat
(in chronologische volgorde) de meest voorkomende verdenkingen waren voorafgaand aan het drugsdelict.
Hiermee ontstaat de mogelijkheid om preventieve maatregelen te nemen richting verdachten van bepaalde
delicten, om zo het plaatsvinden van drugsdelicten te helpen voorkomen.
(bekijk analyse)
Persoonskenmerken per delict
Delicten en verdachten
Drugsdelicten naar pleeggemeente of -regio
Profielclusters
Kenmerken profiel 1
Kenmerken profiel 2
Kenmerken profiel 3
Geslacht
Leeftijd
Opleidingsniveau
Plaats in het huishouden
Sociaaleconomische categorie
Type woning
Woongemeente t.o.v. pleeggemeente
Totaal aantal keer verdachte
Familienetwerken
Familieleden van drugsverdachten
Woningen van familieleden van drugsverdachten
Vastgoed van familie
Vastgoed (niet eigen woning) in bezit van familieleden van drugsverdachten, per gemeenteFamilieleden van drugsverdachten
Woningen van familieleden van drugsverdachten
Risicoscores jonge aanwas
De rest van de pagina bestaat uit tabellen met verdiepende achtergrondinformatie. Ze zijn bedoeld voor de bezoekers die graag meer details bij de analyses willen hebben om de uitkomsten zo zelf beter te kunnen interpreteren en duiden.
Tijdlijn verdenkingen
De stroomdiagram laat zien van welke delicten personen verdacht zijn geweest vóórdat zij voor het eerst verdacht werden van het gekozen drugsdelict. De figuur is in chronologische volgorde en werkt terug vanaf het gekozen drugsdelict in de rechterkolom. De middelste kolom bevat de direct voorgaande verdenkingen. De linker kolom de verdenkingen die dáár weer voor kwamen. Er wordt maximaal 15 jaar teruggekeken. Beweeg je muis over de figuur om te zien wat de codes betekenen.
De volgende figuur laat zien wat de leeftijdsverdeling van verdachten was toen zij voor het eerst verdacht werden van het geselecteerde drugsdelict. Klik op een balkje om een specifieke leeftijdscategorie te kiezen voor de rest van de pagina. Deze keuze kun je ook maken in het filtermenu onder de figuur.
De rest van de pagina bestaat uit tabellen met verdiepende achtergrondinformatie. Ze zijn bedoeld voor de bezoekers die graag meer details bij de analyses willen hebben om de uitkomsten zo zelf beter te kunnen interpreteren en duiden.
De tabel geeft een overzicht van de meest voorkomende delicten die verdachten hebben gepleegd in een periode vóórdat zij voor het eerst verdacht werden van het geselecteerde drugsfeit. Personen kunnen van meerdere delicten verdacht zijn geweest waardoor de uitkomsten op kunnen tellen tot meer dan 100 procent. Kies in het filtermenu onder de tabel hoeveel jaar je terug wil kijken.
De volgende tabel geeft een overzicht van verschillende eigenschappen die de volledige tijdlijn van verdenkingen (de stroomdiagram) beschrijft van het eerste delict tot aan het geselecteerde drugsdelict. Beweeg je muis over een eigenschap voor een beschrijving. Klik op een eigenschap voor meer informatie over de verdeling in de laatste figuur op deze pagina. Tussen haakjes staat of de indicator gebaseerd is op verdenkingen, veroordelingen of een combinatie.
1) De gegevens van verdenkingen die gebruikt zijn om deze tabel te maken, gaan maximaal 15 jaar terug. De leeftijd waarop iemand verdacht werd van zijn of haar eerste delict is daarom alleen bekend voor de twee jongste leeftijdsgroepen: jonger dan 18 jaar en 18 tot 25 jaar.
Kies een eigenschap uit de tabel met het samengevat pad. Deze figuur laat dan de verdeling van die eigenschap zien.
Hennepkwekerijen
Synthetische drugslabs
Verblijfsobject en buurtkenmerken van hennepkwekerijen en synthetische drugslabs
De twee balkendiagrammen laten zien welke functies de verblijfsobjecten hebben waar drugslabs of hennepkwekerijen in zijn aangetroffen en hoe dit verschilt van een gemiddeld verblijfsobject. Dat gebeurt voor verblijfsobjecten in buurten met verschillende mate van stedelijkheid. Dat geeft een idee van hoe een typische drugslocatie op het platteland verschilt van een drugslocatie in een dichtbevolkt gebied. In beide figuren staan gebruiksfuncties van verblijfsobjecten opgenomen. De functies in de linker figuur zijn afkomstig uit de Basis Administratie Gebouwen (BAG), die in de rechter figuur uit de registratie van de Waardering Onroerende Zaken (WOZ).
Sommige kenmerken bevatten geen waarde in verband met onthullingsrisico’s. Ze zijn dan onderdrukt waardoor niet alle balken optellen tot honderd procent. Zie de uitleg over onthullingsrisico’s en onderdrukking
De twee bollenfiguren laten zien hoe verblijfsobjecten (links) en buurten (rechts) waarin drugslabs of hennepkwekerijen zijn aangetroffen op verschillende kenmerken afwijken of juist lijken op een gemiddeld verblijfsobject of buurt. Dat gebeurt voor verblijfsobjecten in buurten met verschillende mate van stedelijkheid. Standaard laten de figuren de uitkomsten zien voor álle drugslabs, hennepkwekerijen of gemiddelde verblijfsobjecten. Maar de kenmerken van een drugslocatie verschillen enorm met de functie van het verblijfsobject: een drugslab in een industriepand ziet er heel anders uit dan in een woning. Bekijk daarom de uitkomsten voor de verschillende functies van de verblijfsobjecten om een goed beeld te krijgen van hoe de geruimde verblijfsobjecten verschillen van gemiddelde verblijfsobjecten.
Het gemiddelde verblijfsobject heeft altijd een waarde van 1. Een waarde van 2 betekent dus dat het gemiddelde 2 keer zo hoog ligt in vergelijking met een gemiddeld verblijfsobject. In verblijfsobjecten met een woonfunctie (eigen woning) waar een hennepkwekerij is aangetroffen, wonen gemiddeld minder inwoners: 75 procent van het gemiddelde verblijfsobject.
In het linker bollenfiguur wordt gesproken over het percentage verblijfsobjecten in pand met meerdere verblijfsobjecten. Dit gaat over verblijfsobjecten die zich bevinden in een pand waar meerdere verblijfsobjecten aanwezig zijn (bijvoorbeeld een flatgebouw). De begrippen die op deze pagina zijn gebruikt worden verder toegelicht in de begrippenlijst.
Verblijfsobjecten kenmerken
Buurtkenmerken
Woon- versus pleeggemeente
Sociaal netwerk
De resultaten van deze analyse wijzen op risico-indicatoren om in de drugscriminaliteit te belanden. De aanwezigheid van verdachten in het netwerk en lage inkomens zijn bijvoorbeeld oververtegenwoordigd in de sociale netwerken van verdachte jongeren. Tegelijkertijd lijkt er sprake van beschermende factoren: het hebben van werk en een hoog opleidingsniveau komen juist minder vaak voor in de netwerken van verdachten. Met name in het huisgenotennetwerk zijn grote verschillen te zien tussen de netwerken van verdachte en niet-verdachte jongeren. De verschillen tussen ‘verdacht’ en ‘niet-verdacht’ zijn over het algemeen groter in zeer stedelijke gemeenten en worden kleiner naarmate de stedelijkheid afneemt.
Klik op categorieën in de legenda onder de figuur om ze toe te voegen of juist weg te laten. Klik op een bolletje om in een tweede figuur meer informatie te krijgen over de mate waarin personen met dat kenmerk voorkomen in de netwerken van jonge verdachten van drugsdelicten en van niet-verdachte jongeren.
Verdachte transacties
Ongebruikelijke transacties moeten in Nederland worden gemeld aan de Financial Intelligence Unit (FIU), mede omdat ze te maken kunnen hebben met het witwassen van (crimineel) geld. Sommigen van deze transacties worden daarna door de FIU als 'verdachte transacties' aangemerkt. Met deze transacties worden in het dashboard verschillende analyses uitgevoerd.
Verdachte transacties naar locatie
Verdachte transacties blijken vaak een indicatie voor het witwassen van (crimineel) geld. Het doel van
witwassen is het versluieren van de herkomst van geld, wat sinds 2001 strafbaar is. De FIU-data zijn
gebruikt om in kaart te brengen waar in Nederland de als verdacht aangemerkte transacties het meest
voorkomen en wat de bijbehorende financiële waarde is. Ook wordt getoond wat de belangrijkste herkomst-
en bestemmingslanden zijn van verdachte transacties. Deze pagina helpt zo inzicht te geven in illegale geldstromen.
(bekijk analyse)
Betrokken personen en bedrijven
De FIU legt vast welke personen bij de verdachte transacties betrokken zijn (inclusief opdrachtgevers,
begunstigden en uitvoerders) en wat hun kenmerken zijn (onder andere geslacht, leeftijd en
sociaaleconomische omstandigheid). Daarnaast legt de FIU vast welke bedrijfstakken betrokken zijn bij één
of meerdere verdachte transacties. Informatie over betrokken personen en bedrijven kan bijdragen aan
bewustwording en (door kenmerken met elkaar te verbinden) aan meer focus bij een preventieve aanpak van ondermijning.
(bekijk analyse persoonskenmerken)
(bekijk analyse bedrijfskenmerken)
Groepsanalyse
Mensen kunnen op verschillende manieren betrokken raken bij verdachte transacties. Soms is hierbij sprake van
onderliggende (sociale) problematiek, zoals armoede. Soms is er ook een verband met vastgoedbezit. Daarom wordt
onderzocht of er verbanden bestaan tussen inkomenskenmerken, woonsituatie en vastgoedbezit en het betrokken raken
bij verdachte transacties. Zo kunnen subgroepen worden bepaald op basis van kenmerken die met een verhoogde kans
voorkomen bij personen die betrokken zijn bij verdachte transacties.
(bekijk analyse)
Verdachte transacties naar locatie
Verdachte transacties naar en van een gemeente
Persoonskenmerken betrokkenen bij verdachte transacties
Geslacht
Leeftijd
Sociaaleconomische categorie
Soort uitkering
Uitsplitsing van de sociaaleconomische categorie Ontvanger uitkering
Verdachte van misdrijf
Bedrijfskenmerken betrokkenen bij verdachte transacties
Actief in mogelijk kwetsbare branche *
Rechtsvorm
Aandeel meest betrokken bedrijfstakken bij verdachte transacties
Groepsanalyse
Regionale spreiding en kenmerken van subgroepen
Binnen de gekozen subgroep is de kans dat iemand betrokken is bij een verdachte transactie hoger dan gemiddeld. Let op: De kaarten laten alleen zien hoe vaak de gekozen groep in algemene zin voorkomt in gemeenten en wijken. Dit zijn niet aantallen personen die daadwerkelijk betrokken zijn bij een verdachte transactie.
Klik op categorieën in de legenda om ze toe te voegen of juist weg te laten in een kaart. In de categorie onbekend zijn gegevens onbekend, onvoldoende betrouwbaar of geheim. Zie de uitleg over onthullingsrisico’s en onderdrukking. Vanwege diezelfde risico's worden uitkomsten voor bepaalde wijken of buurten soms onderdrukt, terwijl de uitkomsten van andere wijken of buurten in die gemeente wel worden getoond. Dit kan (opvallende) verschillen veroorzaken tussen de uitkomsten van enerzijds wijken of buurten en anderzijds de betreffende gemeente.
De volgende figuur geeft extra informatie over de gekozen subgroep. Per groep is het mogelijk om te zien hoe bepaalde kenmerken verdeeld zijn binnen die groep en in heel Nederland. Zo kun je bijvoorbeeld zien of de inkomens van personen in een bepaalde subgroep afwijkend is. Kies een kenmerk in het filtermenu.
Brancheanalyses
Op dashboard Zicht op Ondermijning worden analyses gepresenteerd die inzicht kunnen geven in het risico dat een branche (via gelegenheidsstructuren) wordt misbruikt voor witwaspraktijken. De geanalyseerde branches zijn geselecteerd op basis van inzichten en ervaringen van meerdere RIEC's (Regionaal Informatie- en Expertise Centra) en van deelnemende gemeenten. Niet-geanalyseerde branches kunnen ook risico's bevatten, maar blijven hier buiten beeld.
Concentraties en trends
Sommige branches zijn er gevoelig voor om misbruikt te worden voor het witwassen van crimineel geld. Het is daarom interessant om te kijken naar opvallend hoge concentraties van bepaalde typen branches en soorten winkels. Die concentraties kunnen niet alleen zorgen voor verschraling van het winkelaanbod en/of oneerlijke concurrentie, maar ook een indicatie zijn van criminele activiteiten. Per branche is daarom geanalyseerd in welke gemeenten en wijken hoge concentraties van bedrijfsvestigingen voorkomen ten opzichte van het landelijke beeld. Daarnaast is geanalyseerd wat per gemeente en wijk de branches met de hoogste concentraties zijn.
De uitkomsten kunnen aanleiding zijn om extra aandacht te besteden aan een bepaalde
branche of aan een bepaalde winkel uit één van die branches. Er kan bijvoorbeeld besloten
worden tot preventief onderzoek bij een vergunningsaanvraag, extra toezicht of (extra)
controles. Dit kan helpen voorkomen dat crimineel verkregen geld via de betreffende
branche wordt witgewassen.
(bekijk analyse)
Financiële uitschieters
Financiële kengetallen van bedrijven kunnen iets zeggen over de kans dat deze bedrijven zich bezighouden met criminele activiteiten. Een opvallend hoge omzet per fte en een opvallend hoog uurloon kunnen bijvoorbeeld risico-indicatoren zijn voor het witwassen van zwart geld. Daarom is onderzocht welke afwijkingen er op deze indicatoren zijn binnen een wijk of gemeente.
Het referentiepunt is een gesimuleerde verwachting van de top 20 van de omzet per fte en van het gemiddeld uurloon per branche.
In die verwachting is
alleen
gecorrigeerd voor het aantal vestigingen in de betreffende wijk of gemeente en niet ook voor
kenmerken van die vestigingen, zoals grootte, type vestiging en of het een
high-traffic
locatie is.
Voor elke gemeente en wijk is berekend wat de afwijking is van die verwachte waarde. Als de waarde van de top 20 bedrijven veel hoger is dan verwacht, kan dat een aanleiding zijn om lokaal in te zoomen op deze branche.
(bekijk analyse)
Afwijkingen in omzetverwachting
Een opvallend hoge omzet kan een aanwijzing zijn voor witwassen. Het is daarom interessant om bedrijven binnen dezelfde branche met elkaar te vergelijken en daarbij te kijken naar de gemiddelde omzet per inwoner. Soms kan een hoge omzet per inwoner heel goed verklaarbaar zijn, bijvoorbeeld vanwege het inkomensniveau in een bepaalde gemeente. Daarom wordt in deze analyse een verwachte brancheomzet per inwoner berekend op basis van kenmerken van de gemeente, de (woon)wijk en de inwoners van de wijk. Naast het inkomen van de inwoners, wordt bijvoorbeeld ook gekeken naar de nabijheid van voorzieningen.
Per gemeente en per woonwijk kan zo (voor verschillende branches) een vergelijking worden gemaakt tussen de
voorspelde en de gerealiseerde omzet per inwoner. Een omzet die opvallend veel hoger is dan voorspeld, kan een
eerste indicatie zijn van criminele activiteiten en aanleiding zijn voor nader onderzoek.
(bekijk analyse)
Veroordelingen
Wanneer iemand in het verleden veroordeeld is voor een delict, is de kans groter dat die persoon opnieuw verdacht wordt van een delict. Daarom is het interessant om te kijken naar eerdere veroordelingen van bedrijven en van eigenaren of bestuurders van bedrijven. Dit kan informatie geven over de kans dat bedrijven in een bepaalde regio of in een bepaalde branche misbruikt worden voor criminele doeleinden. Er is daarom geanalyseerd in welke gemeenten en wijken hoge concentraties van bedrijven met veroordelingen voorkomen. Daarnaast is geanalyseerd in welke branches hoge concentraties van bedrijven met veroordelingen voorkomen.
De uitkomsten kunnen aanleiding zijn om extra aandacht te besteden aan een bepaalde branche of aan een bepaalde wijk
of bedrijventerrein. Er kan bijvoorbeeld besloten worden tot preventief onderzoek bij een vergunningsaanvraag, extra
toezicht of (extra) controles.
(bekijk analyse)
Concentraties en trends
Financiële uitschieters
Afwijkingen van de top-20 bedrijven
De rest van de pagina bestaat uit tabellen met verdiepende achtergrondinformatie. Ze zijn bedoeld voor de bezoekers die graag meer details bij de analyses willen hebben om de uitkomsten zo zelf beter te kunnen interpreteren en duiden.
Afwijkingen omzetverwachting
Verschil tussen de voorspelde en de gerealiseerde brancheomzet per inwoner
De rest van de pagina bestaat uit tabellen met verdiepende achtergrondinformatie. Ze zijn bedoeld voor de bezoekers die graag meer details bij de analyses willen hebben om de uitkomsten zo zelf beter te kunnen interpreteren en duiden.
Veroordelingen
Veroordeelde eigenaren, bestuurders en bedrijven
De rest van de pagina bestaat uit tabellen met verdiepende achtergrondinformatie. Ze zijn bedoeld voor de bezoekers die graag meer details bij de analyses willen hebben om de uitkomsten zo zelf beter te kunnen interpreteren en duiden. De benchmark branches zijn exclusief de onderliggende niet-benchmark branches. Benchmark vervoer en opslag is bijvoorbeeld exclusief de taxibranche.
Wmo-zorg
Binnen de zorgsector kan misbruik worden gemaakt ten behoeve van ondermijnende criminaliteit, bijvoorbeeld via onrechtmatige declaraties van persoonsgebonden budgetten (pgb) of niet geleverde zorg. In het dashboard worden resultaten weergegeven van analyses die inzicht kunnen geven in de mogelijke risico’s van ondermijning in deze branche.
Gemeenten zijn onder meer verantwoordelijk voor de rechtmatigheid van de zorg die
geleverd wordt vanuit de Wet Maatschappelijke Ondersteuning 2015 (hierna: Wmo).
Dit houdt in dat gemeenten toezien op dat de zorggelden rechtmatig besteed worden.
In verschillende onderzoeken wordt geconstateerd dat er signalen zijn van
ondermijning in de zorgsector. Tops en Tromp beschrijven bijvoorbeeld dat
pgb-fraude een verdienmodel is voor ondermijnende criminelen (Tops en Tromp, de
achterkant van Nederland 2016). Onderzoek van het Informatieknooppunt Zorgfraude
(IKZ) en RIEC Oost Nederland laat zien dat “Er zijn duidelijke aanwijzingen dat
criminele netwerken die zich bezighouden met georganiseerde criminaliteit, actief
worden en zijn in de zorgsector.” (IKZ, verwevenheid zorg & criminaliteit
eindrapport 2020).
Er worden bijvoorbeeld onrechtmatige declaraties ingediend voor zorg die niet of ondermaats is geleverd. Daarnaast worden cliënten ingezet voor criminele activiteiten. Naast de impact die dit heeft op de cliënten en hun zorgvraag, betekent dit ook dat zorggeld weglekt en verdwijnt binnen criminele circuits. Dit tast de integriteit van de zorgsector aan. Om dit tegen te gaan willen gemeenten graag inzicht in (de omvang) van mogelijke risico’s op onrechtmatig besteedde zorggelden en aanknopingspunten om barrières op te kunnen werpen.
Activiteiten (SBI-codes)
Als pilot hebben de gemeenten Rotterdam, Tilburg, Maastricht en Zwolle KVK-nummers aangeleverd van bedrijven die Wmo-zorg hebben gedeclareerd. Aan de hand van deze gegevens kan inzichtelijk worden gemaakt wat het aandeel bedrijven is dat geen enkele Wmo-zorg gerelateerde SBI code heeft opgegeven en wel Wmo-zorg heeft gedeclareerd. Dat zou kunnen betekenen dat er in werkelijkheid geen Wmo-zorg geleverd is. Dit kan voor gemeenten aanleiding zijn om nader onderzoek te doen naar deze bedrijven.
Gemeenten kunnen door dit inzicht bijvoorbeeld preventief beleid ontwikkelen ten
aanzien van deze bedrijven.
(bekijk analyse)
Activiteiten (SBI-codes)
Barrièremodellen CCV
Het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (het CCV) werkt samen met andere partijen aan een veilig en leefbaar Nederland. Door middel van kennis, instrumenten, advies en voorlichtingsmateriaal maakt het CCV veiligheidsbeleid effectief en uitvoerbaar. Een van de instrumenten die het CCV samen met partners ontwikkelt is het barrièremodel.
Wat is een barrièremodel?
Een barrièremodel belicht het proces van een bepaald delict. Daarmee maakt het model inzichtelijk welke barrières mogelijk kunnen worden opgeworpen om het werk van criminelen te voorkomen of te verstoren. In een eenvoudig stappenplan wordt uitgelegd hoe het proces van het delict eruit ziet. Bij hennepteelt loopt dat proces bijvoorbeeld van verwerving van een locatie tot verkoop van de opbrengst. En bij malafide stichtingen van de oriëntatiefase (voorafgaand aan de oprichting) tot het uiteindelijke materiële of immateriële voordeel.
Per procestap worden in het barrièremodel verschillende onderdelen beschreven:
Dienstverleners die mogelijk een rol kunnen spelen. Dit kan bijvoorbeeld de KvK of de Belastingdienst zijn, maar ook een autoverhuurder of woningcorporatie.
Gelegenheden die criminele activiteiten mogelijk maken. Voorbeelden hiervan zijn 'onvoldoende toezicht' en 'onduidelijke regelgeving'.
Indicatoren die mogelijk wijzen op criminele activiteiten, zoals panden die snel van eigenaar wisselen, contante betaling van hoge geldbedragen of een opvallende geur.
Partners voor een preventieve aanpak. Het kan dan gaan om het Openbaar Ministerie of de wijkagent, maar bijvoorbeeld ook om commerciële bedrijven die actief zijn in opslag of transport.
Barrières waarmee preventief kan worden opgetreden. Voorbeelden hiervan zijn voorlichting, gericht toezicht, controles en de inzet van specifieke wet- en regelgeving.
Beschikbaar met een wachtwoord
Het CCV heeft ongeveer 40 barrièremodellen beschikbaar. Bij de preventieve aanpak van ondermijning kunnen met name de volgende barrièremodellen waardevol zijn:
- Hennepteelt
- Synthetische drugs
- Drugsproductie in het buitenland
- Malafide stichtingen zonder signalen
- Vastgoedfraude
- Malafide autoverhuurbedrijven
- Malafide doorstarters in de uitzendbranche
De barrièremodellen zijn te vinden op www.barrieremodellen.nl. Om toegang te krijgen heb je een wachtwoord nodig: deze kan worden aangevraagd bij het CCV. Op basis van de gegevens van de aanvrager bepaalt het CCV of de toegang kan worden verstrekt.
Voorbeeldcases
Via het dashboard Zicht op Ondermijning krijgt elke gemeente in Nederland extra inzichten in lokale patronen en fenomenen van ondermijnende criminaliteit. De grootste meerwaarde ontstaat wanneer inzichten uit verschillende analyses worden gecombineerd en besproken met andere partijen. Om dit te illustreren wordt op deze pagina een aantal (fictieve) voorbeeldcases uitgewerkt.
Verkleinen van zoekgebied vastgoedfraude
Een gemeente verdiept zich in de diverse analyses van haar eigen wijken en buurten en merkt op dat in een bepaalde wijk veel verdachte transacties plaatsvinden: een mogelijke indicatie voor witwaspraktijken. Een andere analyse in het dashboard toont aan dat veel vastgoed in diezelfde wijk in handen is van een stichting met een alleenbestuurder. Voor de gemeente is dit aanleiding om bij de Kamer van Koophandel data over de stichtingen in deze wijk op te vragen. Die informatie wordt vervolgens gedeeld met de politie, die de informatie goed kan gebruiken in een lopend onderzoek naar vastgoedfraude. Gemeente en politie kunnen hun schaarse capaciteit zo toespitsen op een potentiële risicogroep.
Voorkomen dat jeugd in drugscriminaliteit belandt
Een gemeente merkt dat de overlast door drugscriminaliteit de laatste tijd snel toeneemt. Het dashboard toont aan dat bepaalde kenmerken van jongeren van 13 tot 18 jaar voorspellende waarde hebben voor het plegen van drugsdelicten: voortijdig schoolverlaten, haltregistraties en schuldsanering bij de ouders. Het dashboard laat ook zien in welke wijken in de gemeente vooral sprake is van jongeren met deze kenmerken. Dit inzicht wordt door de gemeente ingebracht in het lokale Zorg- en Veiligheidshuis en gecombineerd met ervaringen en inzichten van de politie en jeugdzorg. Samen besluiten deze partijen om extra voorlichting te geven op middelbare scholen in de betreffende wijk.
Verstoren van gelegenheidsstructuur ondermijning
Een gemeente heeft het onderbuikgevoel dat de onderwereld er steeds meer voet aan de grond krijgt. Het dashboard wordt ingezet om data over de eigen gemeente te vergelijken met data van andere, soortgelijke gemeenten. Daaruit blijkt dat het aantal verdachte transacties (per 10.000 inwoners) in de betreffende gemeente opvallend hoog is. Ook constateert de gemeente dat er opvallend veel kapperszaken gevestigd zijn, met een opvallend hoge totaalomzet per inwoner. De gemeente besluit daarom een preventieve maatregel in te voeren: bij iedere ondernemer die een nieuwe kapperszaak wil starten, wordt een integriteitsonderzoek uitgevoerd. Zo verkleint de gemeente het risico dat kapperszaken misbruikt worden om crimineel geld wit te wassen.
Verdiepende informatie algemeen
Aandachtspunten
Voor een juiste interpretatie van de uitkomsten is het belangrijk om rekening te houden met de volgende punten:
- In grafieken worden onderdrukte categorieën samengenomen tot één categorie 'overig' die groot genoeg is om in de grafiek op te nemen;
- In kaarten zijn onderdrukte gemeenten, wijken of buurten grijs gemaakt en wordt er geen tooltip met uitkomsten getoond als de bezoeker het gebied selecteert. Als de kaart voor een wijk of buurt door onderdrukking niet getoond kan worden, verschijnt een toelichting;
- In tabellen worden onderdrukte categorieën vervangen door een leeg veld of een sterretje.
- Als een categorie onderdrukt wordt, kan het beeld ontstaan dat die categorie niet relevant is. Dit is niet per definitie het geval. Het gekozen gebied of de gemaakte selectie kan zo specifiek zijn dat de onderzoekspopulatie simpelweg te klein wordt voor de gewenste mate van detail;
- Als een gebied onderdrukt wordt, kan het beeld ontstaan dat een fenomeen in dat gebied geheel niet speelt. Ook dat is niet per definitie het geval. Uitkomsten kunnen onderdrukt zijn, omdat de aantallen waarnemingen te klein zijn, maar ook vanwege dominantie.
De analyse
Privacy is een groot goed. Ook als je niks te verbergen hebt, heb je heel wat te beschermen. Het CBS is het Statistisch Bureau van Nederland dat onafhankelijk onderzoek uitvoert. Het CBS werkt bij elk onderzoek met strenge eisen om data op een veilige manier te verwerven, te verwerken en te publiceren en is transparant over de manier van werken en de methodieken. Voor meer informatie, zie onze website: www.cbs.nl/privacy
Het CBS verzamelt gegevens van natuurlijke personen, bedrijven en instellingen. Dit is wettelijk vastgelegd in de CBS-wet en de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Identificerende persoonskenmerken worden na ontvangst direct gepseudonimiseerd. Hierdoor kan het onderzoek alleen worden uitgevoerd op gegevens met een pseudosleutel. Bij publicatie zorgt het CBS er bovendien voor dat natuurlijke personen of bedrijven niet herkenbaar of herleidbaar zijn. Ook hanteert het CBS diverse maatregelen tegen diefstal, verlies of misbruik van persoonsgegevens. Het CBS levert geen herkenbare gegevens aan derden, ook niet aan andere overheidsinstellingen. Wel kunnen sommige (wetenschappelijke) instellingen onder strenge voorwaarden toegang krijgen tot gegevens met pseudosleutel op persoons- of bedrijfsniveau. Dit noemen we microdata.
Voor het dashboard Zicht op Ondermijning worden analyses uitgevoerd op die microdata in een beveiligde onderzoeksomgeving van het CBS. Die microdata bestaan uit gegevens op het niveau van individuele adressen, bedrijven, huishouden en personen. Alleen onderzoekers werkzaam bij een geaccrediteerde instelling mogen onderzoek uitvoeren op die microdata. Uitkomsten op basis van dat onderzoek moeten altijd gepubliceerd worden en zo dat er geen herkenbare gegevens over individuele adressen, bedrijven, huishoudens of personen aan kunnen worden ontleend. Om die reden gelden strenge richtlijnen voor output op basis van onderzoek op microdata van het CBS.
Methode
Uitkomsten moeten aan de volgende voorwaarden voldoen:
- Het mogen geen microdata zijn, dus geen uitkomsten over individuele adressen, bedrijven, huishoudens of personen;
- Iedere uitkomst is op ten minste 10 ongewogen waarnemingen gebaseerd;
- Maxima en minima zijn herkenbare microdata en mogen dus niet als uitkomst gepubliceerd worden;
- Er mag geen groepsonthulling plaatsvinden: uitkomsten die voor ten minste 90 procent van een groep gelden mogen niet gepubliceerd worden, omdat de informatie geldig is voor vrijwel elk lid van de groep en de groep als zodanig herkenbaar is;
- Er mag geen sprake zijn van dominantie: een uitkomst mag niet voor meer dan 50 procent door één bijdrager bepaald worden.
Uitkomsten die niet aan deze voorwaarden voldoen worden niet gepubliceerd in een grafiek, kaartje of tabel. Die uitkomsten worden dus onderdrukt.
Als één categorie onderdrukt wordt, wordt ook altijd een tweede categorie onderdrukt om secundaire onthulling te voorkomen. Neem als voorbeeld een analyse met uitkomsten naar gemeente en wijken. Als één wijk onderdrukt wordt, kan de uitkomst voor die wijk teruggerekend worden door de uitkomst van de overige wijken van die van de gemeente af te trekken. Dit is secundaire onderdrukking.
Aandachtspunten
Voor een juiste interpretatie van de uitkomsten is het belangrijk om rekening te houden met de volgende punten:
- De waarden voor de geselecteerde indicatoren hebben steeds betrekking op het meest recente verslagjaar van de Leefbaarometer ten opzichte van het in het dashboard gekozen peiljaar. Als dat een jaar is waarin de Leefbaarometer niet is uitgevoerd, worden de uitkomsten uit de monitor uit het voorgaande beschikbare verslagjaar getoond.
- De scores meten afwijkingen in de gemeente, wijk of buurt ten opzichte van het landelijk gemiddelde.
De analyse
Alle kaartjes op het dashboard bieden de mogelijkheid om ook een aantal indicatoren uit de Leefbaarometer en de Veiligheidsmonitor in de tooltip te tonen. Op deze manier kunnen de resultaten in het dashboard in de context van laag-regionale leefbaarheid en veiligheid geplaatst worden.
De Leefbaarometer is voor het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) ontwikkeld en geeft informatie over de leefbaarheid in alle buurten en wijken. Leefbaarheid is gedefinieerd als de mate waarin de leefomgeving aansluit bij de voorwaarden en behoeften die er door de mens aan worden gesteld. Het geeft de situatie in de wijk weer, maar ook ontwikkelingen en achtergronden van de buurt.
De populatie
De indicatoren uit de Leefbaarometer hebben betrekking op alle gemeenten, wijken en buurten in heel Nederland. De Leefbaarometer bevat informatie over 2002, 2008, 2012, 2014, 2016 en 2018 en wordt tweejaarlijks geactualiseerd.
Methode
Om leefbaarheid in beeld te brengen wordt gebruik gemaakt van 100 indicatoren, die zijn onderverdeeld in vijf dimensies. Deze 100 indicatoren zijn in de Leefbaarometer opgenomen, omdat uit uitvoerig statistisch onderzoek gebleken is dat met deze indicatoren het oordeel over leefbaarheid het beste ingeschat kan worden. De vijf dimensies zijn:
- Woningen;
- Bewoners;
- Voorzieningen;
- Veiligheid;
- Fysieke omgeving.
Waarbij de dimensies Voorzieningen en Veiligheid het zwaarst wegen. Twee samengestelde indicatoren uit de Leefbaarometer zijn in het dashboard opgenomen (zie Leefbaarometer 2.0: instrumentontwikkeling ):
- Score totaal. Dit is de totale leefbaarheidsscore op basis van alle 100 indicatoren. Aan de score liggen twee modellen ten grondslag: een oordelen- en een gedragsmodel. Voor beide modellen worden totaalscores, gemiddelden, standaardafwijkingen en gestandaardiseerde indices berekend en samengevoegd tot één Leefbaarometer;
- Score dimensie Veiligheid. De totale leefbaarheidsscore wordt weer uitgeklapt naar vijf dimensiescores die aangeven wat deze dimensie bijdraagt aan de totaalscore. De dimensie Veiligheid is aan het dashboard toegevoegd gezien de directe link met het thema van dit dashboard.
Allebei de scores meten afwijkingen in de gekozen gemeente, wijk of buurt ten opzichte van het landelijk gemiddelde.
Bronbestanden
Voor de indicatoren uit de Leefbaarometer is gebruik gemaakt van openbare gegevens uit de Leefbaarometer die op de website als open data beschikbaar worden gesteld.
Aandachtspunten
Voor een juiste interpretatie van de uitkomsten is het belangrijk om rekening te houden met de volgende punten:
- De waarden voor de geselecteerde indicatoren hebben steeds betrekking op het meest recente verslagjaar van de Veiligheidsmonitor ten opzichte van het in het dashboard gekozen peiljaar. Als dat een jaar is waarin de Veiligheidsmonitor niet is uitgevoerd, worden de uitkomsten uit de monitor uit het voorgaande beschikbare verslagjaar getoond. De indicatoren uit de Veiligheidsmonitor zijn beschikbaar voor de 52 gemeenten met ten minste 70 000 inwoners.
De analyse
Alle kaartjes op het dashboard bieden de mogelijkheid om ook een aantal indicatoren uit de Leefbaarometer en de Veiligheidsmonitor in de tooltip te tonen. Op deze manier kunnen de resultaten in het dashboard in de context van laag-regionale leefbaarheid en veiligheid geplaatst worden.
De Veiligheidsmonitor is een bevolkingsonderzoek naar leefbaarheid, veiligheid en slachtofferschap van criminaliteit, uitgevoerd in samenwerking tussen het ministerie van Justitie en Veiligheid (J&V) en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). De monitor bevat trends en ontwikkelingen, uitsplitsingen naar politieregio's en (middel-)grote gemeenten en uitsplitsingen naar persoonskenmerken
De populatie
De indicatoren uit de Veiligheidsmonitor kunnen geregionaliseerd worden naar 10 RIEC's, 43 districten en 167 basisteams van politie. Daarnaast zijn ook uitkomsten van de 52 grootste (70 000+ inwoners) gemeenten van ons land in de monitor opgenomen. Die uitkomsten naar gemeenten zijn in het dashboard verwerkt.
Tussen 2012 en 2017 is de Veiligheidsmonitor jaarlijks uitgevoerd. Daarna is de frequentie van het onderzoek verlaagd naar eens in de twee jaar en was de eerstvolgende monitor die over verslagjaar 2019. De Veiligheidsmonitor kent twee voorgangers die qua methode en wijze van dataverzameling te sterk afwijken om goede vergelijkingen door de tijd mogelijk te maken. In de periode 2005-2007 was dit de Veiligheidsmonitor Rijk en in de periode 2008-2011 de Integrale Veiligheidsmonitor.
Methode
Het onderzoeksontwerp van de Veiligheidsmonitor is er op gericht om ook op laagregionaal niveau betrouwbare uitspraken te kunnen doen. Het streven is om voor elk politiedistrict minimaal 750 responsen te behalen en voor elk basisteam van politie en voor elke 70 000+ gemeente minstens 300 responsen. Daarnaast kiezen sommige gemeenten er voor om onder hun inwoners extra vragenlijsten uit te laten zetten, een zogenaamde oversampling . In totaal deden in 2019 ruim 135 000 personen mee aan het onderzoek.
Voor de Veiligheidsmonitor is een gestandaardiseerde vragenlijst ontwikkeld die geheel moet worden afgenomen. De vragenlijst is modulair opgebouwd en bevat onder andere vragen over leefbaarheid in de buurt, beleving overlast, slachtofferschap en het functioneren van politie en gemeente. In het dashboard zijn zeven indicatoren uit de Veiligheidsmonitor opgenomen die het sterkst verband houden tot ondermijnende criminaliteit en de thema's vastgoed en drugs:
-
Fysieke verloedering in de buurt.
Deze indicator bestaat uit vier overlastvormen, te weten:
- Rommel op straat;
- Straatmeubilair, zoals vuilnisbakken, bankjes of bushokjes, dat vernield is;
- bekladde muren of gebouwen; en
- hondenpoep op de stoep, straat of in de perken.
- Drugsgebruik of drugshandel in de buurt. Deze indicator is een vorm van sociale overlast en heeft betrekking op de situatie op straat of in coffeeshops;
- Rondhangende jongeren komen voor in de buurt;
- Rondhangende jongeren worden ervaren als overlast;
- Voelt zich wel eens onveilig in het algemeen;
- Voelt zich vaak onveilig in het algemeen;
- Veel buurtcriminaliteit. Indicatie van de ervaren mate waarin criminaliteit in de buurt voorkomt;
- Rapportcijfer veiligheid in buurt;
- Aantal delicten. Het aantal gewelds-, vermogens- en vandalismedelicten.
Bronbestanden
Voor de indicatoren uit de Veiligheidsmonitor is gebruik gemaakt van openbare gegevens uit de Veiligheidsmonitor die door het CBS op StatLine beschikbaar worden gesteld.
Aandachtspunten
Voor een juiste interpretatie van de uitkomsten van de analyses is het belangrijk om rekening te houden met de volgende punten:
- In de analyses die voor het dashboard Zicht op Ondermijning worden uitgevoerd, worden regelmatig algoritmen toegepast. Soms zijn dit heel eenvoudige algoritmen. Waar rekenregels worden toegepast, is in strikte zin immers al sprake van een algoritme. Er worden ook methodologisch ingewikkeldere algoritmen gebruikt, zoals een beslisboomalgoritme bij de analyse naar Jonge aanwas en subgroup discovery bij de groepsanalyse naar betrokkenen bij verdachte transacties.
- Voor het dashboard Zicht op Ondermijning worden algoritmen nooit toegepast om op het niveau van individuele adressen, bedrijven, huishoudens of personen inzichten te bieden of conclusies te trekken. Individuele gegevens zijn gepseudonimiseerd en uitkomsten zijn altijd geaggregeerd.
- Iedere analyse op het dashboard wordt in het onderdeel Verdiepende informatie in detail beschreven. Daar staat uitgelegd welke analysemethoden worden toegepast, of dit algoritmen zijn, welke keuzes daarbij gemaakt zijn en welke kenmerken van adressen, bedrijven, huishoudens of personen zijn beschouwd.
- Migratieachtergrond wordt in dit dashboard alleen gebruikt als kenmerk in beschrijvende statistieken van groepen huishoudens of personen, mits daar voldoende onderbouwing voor bestaat. Het wordt niet gebruikt als kenmerk in classificeringsalgoritmen die worden toegepast op huishoudens of personen.
Algoritmen en risico’s
In de Nederlandse samenleving worden steeds meer beslissingen genomen op basis van algoritmen. Gemeenten zetten algoritmen bijvoorbeeld in om de kans in te schatten dat een leerling van school gaat voordat zijn of haar opleiding is afgerond. Dit levert praktische en positieve toepassingen op. Wanneer algoritmen en de resultaten van algoritmen echter incorrect gebruikt worden, kan dat ook risico’s opleveren.
Als het gaat over het correct en ethisch toepassen van algoritmen, gaat het vaak over wat je classificeringsalgoritmen zou kunnen noemen: algoritmen die individuele adressen, bedrijven, huishoudens of personen in groepen indelen. Toepassing hiervan kan leiden tot conclusies met nadelige gevolgen voor het individu.
In strikte zin zijn algoritmen berekeningen of rekenregels waarbij stappen worden gevolgd om een doel te bereiken. Alle code die geschreven wordt voor analyses in Zicht op Ondermijning zijn daarmee ook algoritmen.
Algoritmen en Zicht op Ondermijning
Algoritmen kunnen een waardevolle bijdrage leveren aan een preventieve aanpak van ondermijning. Ze kunnen bijvoorbeeld risico-indicatoren voor een bepaald fenomeen helpen bepalen, waarna maatregelen kunnen worden genomen om achterliggende problematiek weg te nemen. Denk bijvoorbeeld aan een lokale aanpak van schuldenproblematiek als blijkt dat vooral jongeren uit huishoudens met schulden op jonge leeftijd in de drugscriminaliteit belanden.
Voor het dashboard Zicht op Ondermijning worden algoritmen nooit toegepast om inzichten te bieden of conclusies te trekken op het niveau van individuele adressen, bedrijven, huishoudens of personen. Bovendien zijn individuele gegevens altijd gepseudonimiseerd en worden de uitkomsten zonder uitzondering geaggregeerd weergegeven, bijvoorbeeld op het niveau van een hele gemeente, wijk of branche. Ook onderzoekers krijgen nooit inzicht in gegevens die herleidbaar zijn naar in individuele adressen, bedrijven, huishoudens of personen. Dit helpt voorkomen dat er vooringenomen keuzes in algoritmen terecht gekomen.
Er gelden strenge richtlijnen voor het publiceren van resultaten op basis van onderzoek op microdata van het CBS. Zie ook de Verdiepende informatie over het Risico op onthulling en onderdrukking.
Gezien de rol van algoritmen in het dashboard Zicht op Ondermijning, is het belangrijk transparant te zijn over de toegepaste algoritmen. Zo kan worden voorkomen dat er sprake is van een black box. Daarom wordt iedere analyse per pagina in detail beschreven in het dashboardonderdeel Verdiepende informatie. Daar staat uitgelegd welke algoritmen worden toegepast, welke aannames daarbij gedaan worden en welke kenmerken beschouwd worden.
Migratieachtergrond
Als het gaat over ethische of wettelijke bezwaren van algoritmen, gaat het vaak over migratieachtergrond. Migratieachtergrond is gerelateerd aan het land waarin iemands beide ouders zijn geboren, ongeacht het land waar de persoon zelf is geboren. Voor statistische informatie ten aanzien van migratie, integratie en aanpalende terreinen, heeft het CBS een afwegingskader ontwikkeld. Dit afwegingskader gaat in op het publiceren van informatie uitgesplitst naar migratieachtergrond en het toegang geven tot de bijbehorende microdata aan externe onderzoekers, zoals ook gebeurt in Zicht op Ondermijning. Daarnaast onderzoekt het CBS momenteel welke indeling beter recht doet aan de huidige maatschappij dan de huidige verdeling in westers en niet-westers.
Wanneer er verschillen bestaan tussen demografische groepen, dan kan het zinvol zijn om hier statistiek over te maken. Het volgen van groepen zoals generaties immigranten en het uitlichten daarvan in statistieken kan bijvoorbeeld inzicht geven in integratie. Dit gaat dan om een nadere karakterisering van de bevolking door middel van een feitelijke omschrijving en is geenszins bedoeld als een kwalificatie van een groep. Tegelijkertijd is bekend dat deze statistieken risico’s met zich meebrengen: ze kunnen bepaalde vooroordelen of stereotyperingen versterken die in de samenleving bestaan over migranten. Statistieken kunnen bovendien op een negatieve manier gebruikt of uitgelegd worden. In het dashboard Zicht op Ondermijning wordt bijvoorbeeld veel gebruik gemaakt van data over verdenkingen van personen. Onder andere door etnische profilering bestaat daarin een oververtegenwoordiging van bepaalde etnische groepen.
Om bovenstaande redenen worden er voor het dashboard Zicht op Ondermijning grenzen gesteld aan het gebruik van migratiekenmerken. Allereerst neemt met iedere volgende generatie de complexiteit van mogelijke intergenerationele invloeden toe. Er worden daarom nooit cijfers gepubliceerd over de derde generatie migratieachtergrond of verder. Daarnaast worden uitkomsten in principe niet uitgesplitst naar migratieachtergrond. Dit kenmerk wordt pas beschouwd wanneer hiervoor voldoende onderbouwing gegeven kan worden op basis van bestaand wetenschappelijk onderzoek en in de context van ondermijning. Of er voldoende onderbouwing is, wordt altijd bepaald in samenspraak tussen de partijen die bij Zicht op Ondermijning betrokken zijn. Tot slot: Als waargenomen verschillen naar migratieachtergrond feitelijk terug te voeren zijn op verschillen naar bijvoorbeeld opleiding of inkomen, worden ook die kenmerken expliciet beschouwd.
Verdiepende informatie afwijikingen per gemeente
Aandachtspunten
- Het doel van de gemeentepagina is om de gebruiker niet alle selecties in dit dashboard zelf af te laten gaan, maar te leiden naar de voor hen meest interessante pagina: de pagina met grote afwijkingen van het gemiddelde. Dit moet dus niet worden geïnterpreteerd als een ondermijningsscore of mate waarin iets verdacht is. Het is een suggestie van welke pagina het meeste interessant zou kunnen zijn op basis van de mate van afwijking.
- Bij de landkaart die aangeeft hoe vaak een gemeente of wijk scoort, is het doel om de gebruiker van het dashboard het werk gemakkelijker te maken. De gebruiker hoeft niet meer alle wijken af te gaan om te kijken of er hoog gescoord wordt. Als een wijk op meerdere indicatoren scoort, moet dat niet geïnterpreteerd worden als een ondermijningsscore of iets dergelijks, maar als een suggestie om met meer aandacht naar de betreffende analyses voor deze wijk te kijken.
- Bij kleine gemeenten en wijken kan de spreiding (en uitschieters) groter zijn vanwege lage aantallen waarnemingen waarop deze indicatoren berekend zijn.
- De uitkomsten van de analyses die zijn gebaseerd op minder dan tien subjecten worden niet weergegeven om het risico op herleidbaarheid uit te sluiten. Dit betekent dus ook dat als resultaten voor een analyse moeten worden onderdrukt voor een gemeente, deze niet kunnen meetellen als ‘gescoord’ en ook niet kunnen voorkomen in de tabel met afwijkingsscores.
De analyse
Het doel van deze “gemeentepagina” is om gebruikers te leiden naar de dashboardpagina die voor hun gemeente de meest interessante resultaten bevat. Om dit te doen is voor alle analyses per gemeente of wijk bepaald of deze “hoog scoort” in vergelijking tot de andere gemeenten of wijken op die pagina. Een analyse is een pagina op het dashboard in combinatie met mogelijke selectiefilters, exclusief het filter peiljaar of periode.
Een voorbeeld van wat telt als één analyse: Onder het thema Misbruik van vastgoed staat de pagina “Risico-indicatoren naar locatie”. De combinatie van de selectiefilters “risico-indicator = veroordeelde eigenaar, eigenaar = iedereen, selectie bestuurder = bestuurder van stichting en periode veroordeling = 1 jaar” wordt beschouwd als één analyse.
Er zijn enorm veel mogelijkheden van combinaties van selectiefilters in dit dashboard. Het doel van de gemeentepagina is om de gebruiker niet zelf één voor één alle selecties af te laten gaan, maar hen te leiden naar de meest interessante pagina. Deze uitkomst moet dus niet worden geïnterpreteerd als een ‘ondermijningsscore’ of iets dergelijks. Het is een suggestie voor welke pagina de meest interessante resultaten bevat.
Daarnaast is het doel om de gebruiker op een pagina te leiden naar de meest interessante gemeente en wijken: gemeenten en wijken die op verschillende indicatoren hoog scoren in analyses op dit dashboard. Ook hier is weer het doel om de gebruiker het gebruik van het dashboard te vergemakkelijken. Die gebruiker hoeft zo niet meer alle wijken af te gaan om te kijken of er hoog gescoord wordt. Als een wijk op meerdere indicatoren scoort, moet dat niet geïnterpreteerd worden als een ‘ondermijningsscore’ of iets dergelijks, maar als een suggestie om met meer aandacht naar de analyses voor deze wijk te kijken. De landkaart geeft aan voor hoeveel analyses een gemeente of wijk hoog scoort. Voor een geselecteerde gemeente of wijk wordt weergegeven welke analyses dit zijn.
De tabel geeft aan op welke analyses wordt gescoord boven de drempelwaarde. De tabel is aflopend gesorteerd: de analyse waarop het hoogst wordt gescoord staat bovenaan deze lijst. Zie het onderdeel Methode voor een uitleg over de berekening van de drempelwaarde en de afwijkingsscore.
De populatie
De gemeentepagina is een samenvoeging van alle andere analyses op het dashboard die resultaten naar gemeente of wijk bevatten. Iedere pagina heeft een eigen populatie (woningen, personen). Bekijk de beschrijvingen of Verdiepende informatie van die analyses voor meer informatie over de populatie per analyse.
Methode
In deze paragraaf beschrijven we hoe de drempelwaarde wordt bepaald en hoe we tot de afwijkingsscore zijn gekomen.
Bepalen van de drempelwaarde
Om te bepalen of een analyse hoog scoort, zijn de analyses onderverdeeld in de volgende drie categorieën:
- Harde cijfers over ondermijning, met menselijke beoordeling
- Uitleg in woorden: “Tellen als gescoord zodra het niet onderdrukt is én niet ver onder gemiddeld scoort“
- Gehanteerde drempelwaarde = gemiddelde – 0,5 standaarddeviatie
- Patronen die ondermijning proberen te vatten, maar wel (veel) false positives bevatten
- Tellen als gescoord, zodra het “een beetje afwijkt van het gemiddelde”
- Drempelwaarde = gemiddelde + 0,5 standaarddeviatie
- Patronen die een algemeen beeld geven, en alleen interessant zijn bij grote afwijkingen
- Tellen als gescoord, zodra het “erg van het gemiddelde afwijkt”
- Drempelwaarde = gemiddelde + 3 standaarddeviaties
Een analyse ‘scoort’ als de gemeten waarde voor een gemeente of wijk hoger is dan de drempelwaarde.
De gedachte achter de categorieën is dat categorie 1 meer zegt over ondermijning, en daarom überhaupt al interessant is zodra er een waarde bekend is (niet onderdrukt), terwijl analyses in categorie 3 minder zeggen over ondermijning, en alleen bij grote afwijkingen interessant zijn. Er is gekozen om toch een drempelwaarde te hanteren voor categorie 1, omdat sommige gemeenten vooral door hun grootte niet onderdrukt werden. Als ze dan toch een lage waarde ver onder het gemiddelde hebben, is dat niet altijd interessant.
De afwijkingsscore
Voor elke analyse wordt een afwijkingsscore berekend. De afwijkingsscore wordt berekend aan de hand van het gemiddelde en de standaarddeviatie van de betreffende indicator in heel Nederland, voor de betreffende analyse.
De berekening van de uiteindelijke afwijkingsscore is ook weer afhankelijk van de categorie waarin een analyse valt. Als drempelwaarde wordt dezelfde definitie gebruikt als om te bepalen of een variabele heeft ‘gescoord’. Daarnaast definiëren we een plafond: de drempelwaarde + 4 standaarddeviaties.
De afwijkingsscore wordt dan per categorie als volgt gedefinieerd:
- Harde cijfers over ondermijning, met menselijke beoordeling
- Afwijkingsscore = 0 als percentage onder de drempelwaarde (gemiddelde – 0,5 standaarddeviatie)
- Afwijkingsscore loopt lineair op tussen 0 en 100, tussen de drempelwaarde en plafond (drempelwaarde + 4 standaarddeviaties = gemiddelde + 3,5 standaarddeviaties)
- Afwijkingsscore = 100 als percentage boven het plafond = +3,5 standaarddeviaties)
- Patronen die ondermijning proberen te vatten, maar wel (veel) false positives bevatten
- Afwijkingsscore = 0 als percentage onder de drempelwaarde (= gemiddelde + 0,5 standaarddeviatie)
- Afwijkingsscore loopt lineair op tussen 0 en 100, tussen de drempelwaarde en het plafond (drempelwaarde + 4 standaarddeviaties = gemiddelde + 4,5 standaarddeviaties)
- Afwijkingsscore = 100 als percentage boven het plafond (=gemiddelde +4,5 standaarddeviaties)
- Patronen die een algemeen beeld geven en alleen interessant zijn bij grote afwijkingen
- Afwijkingsscore = 0 als percentage onder de drempelwaarde (= gemiddelde + 3 standaarddeviaties)
- Afwijkingsscore loopt lineair op tussen 0 en 100, tussen de drempelwaarde en het plafond (drempelwaarde + 4 standaarddeviaties = gemiddelde + 7 standaarddeviaties)
- Afwijkingsscore = 100 als percentage boven het plafond ( = gemiddelde +7 standaarddeviaties)
Bij de berekening van het gemiddelde en de standaarddeviatie worden alle perioden van de analyse meegenomen. Het gemiddelde en de standaarddeviaties worden dus niet per afzonderlijk jaar bepaald. Dit gebeurt zo voor de uitkomsten op gemeenteniveau en voor de uitkomsten op wijkniveau. Op die manier geldt voor een analyse en voor elk jaar altijd dezelfde drempelwaarde. De afwijkingsscores tussen verschillende jaren kunnen daardoor goed met elkaar vergeleken worden.
Een voorbeeld van de berekening van het gemiddelde en de standaarddeviatie voor de analyse “Onverklaarbare woningaankopen” in combinatie met het selectiefilter “selecteer een variabele = percentage”.
De uitkomst in deze analyse is het percentage onverklaarbare woningaankopen. Deze analyse gaat over 355 gemeenten en is uitgerekend over 1 periode en zou dus normaal gesproken uit 355 waarnemingen bestaan. Er zijn echter gemeenten onderdrukt, waardoor er in totaal 286 waarnemingen overblijven. Het gemiddelde percentage onverklaarbare woningaankopen voor deze niet-onderdrukte gemeenten is 12,31% en de standaarddeviatie is 2,91%.
Deze analyse valt in categorie 2: patronen die ondermijning proberen te vatten, maar wel veel false positives bevatten. De drempelwaarde in deze categorie is gezet op 0,5 standaarddeviaties van het gemiddelde. De drempelwaarde voor deze analyse is dus: 12,31% + (0,5*2,91%) = 13,77%. Gemeenten die een percentage onverklaarbare woningaankopen hebben dat groter is dan 13,77% zullen dus ‘scoren’. Het plafond in deze categorie is gezet op 4,5 standaarddeviaties van het gemiddelde: 12,31% + (4,5*2,91%) = 25,41%. Gemeenten met een percentage onverklaarbare woningaankopen van 25,41% of meer krijgen een score van 100.
Als voorbeeld hoe de afwijkingsscore wordt berekend nemen we gemeente Laren met een percentage van 23% onverklaarbare woningaankopen. Zoals je ziet ligt dit tussen de drempelwaarde (13,77%) en het plafond in (25,41%). De afwijkingsscore loopt lineair op van 0 bij 13,77% tot 100 bij 25,41%. De afwijkingsscore voor gemeente Laren kunnen we bepalen door interpolatie: (23%-13,77%) / ((25,41%-13,77%)/100) = 79,28. In het dashboard wordt deze score afgerond naar 79.
Significantie
Kleinere gemeenten hebben een grotere spreiding in gemiddelde meetwaarden dan grotere gemeenten. Dit is een bekend statistisch verschijnsel: hoe groter de populatie waarover het gemiddelde wordt berekend, hoe dichter dit bij het ‘echte’ gemiddelde ligt, mits de onderliggende verdeling hetzelfde is.
Bij het opzetten van deze gemeentepagina is besloten om statistische significantie niet mee te laten wegen in de afwijkingsscore, omdat de argumenten tegen zwaarder wegen dan de argumenten voor. Gebruikers van het dashboard moeten wel in hun achterhoofd houden dat bij kleine gemeenten en wijken de spreiding (en uitschieters) groter kunnen zijn vanwege de lage aantallen.
Argumenten voor het gebruik van significantie
- Afwijkingen in de ‘kleine’ wijken en buurten (met weinig inwoners en weinig woningen) zouden kunnen leiden tot te sterke conclusies, als je hier geen disclaimer bij zet.
- Afwijkingen in kleine wijken zouden de aandacht kunnen afleiden van grote wijken die net iets lager scoren qua percentage, maar qua aantallen veel interessanter zijn.
Argumenten tegen het gebruik van significantie
- Kleine wijken met een hoog percentage bieden concretere aanknopingspunten voor een handelingsperspectief.
- Significantie is niet altijd makkelijk uit te rekenen voor onze indicatoren. Het kan…
- …wel voor: percentages;
- …wel voor: afwijkingen van het gemiddelde waarbij we de waarde van onderliggende bedrijven, woningen of personen weten;
- …niet voor: ratio’s waarbij we bijvoorbeeld euro’s door personen delen (bijvoorbeeld euro’s per 10.000 inwoners).
- Bij de indicatoren die specifiek gericht zijn op ondermijning is elk individueel geval al interessant. Daarom zijn afwijkingen van het gemiddelde (en de significantie daarvan) dus niet het allerbelangrijkst.
- Significantie is moeilijk uit te leggen voor mensen die niet statistisch onderlegd zijn.
- Het is lastig om een p-waarde in te stellen die laag genoeg is: we kijken naar duizenden verschillende patronen, waardoor er altijd wel een keer een willekeurig patroon als ‘significant’ zal worden bestempeld. Dit heet ook wel het multiple comparisons problem.
Verdiepende informatie misbruik van vastgoed
Aandachtspunten
Voor een juiste interpretatie van de uitkomsten is het belangrijk om rekening te houden met de volgende punten:
Aandachtspunten bij het bepalen van eigenaren:
- Wanneer een verblijfsobject twee of meerdere eigenaren heeft, staat alleen degene geregistreerd die de WOZ-aanslag op zijn/haar naam heeft. Dit is standaard de oudste persoon (man, wanneer eigenaren even oud zijn), maar kan op verzoek van de eigenaren aangepast zijn. In theorie zouden personen die aan een profiel voldoen mede-eigenaar kunnen zijn van een verblijfsobject, maar om voorgenoemde reden niet als eigenaar te boek staan. Dit kan vals positieven veroorzaken bij het profiel laag inkomen en vermogen als een verblijfsobject bijvoorbeeld een tweede eigenaar heeft die geen huishouden vormt met de geregistreerde eigenaar. Het inkomen en vermogen van deze tweede eigenaar blijft daardoor buiten beeld en wordt niet meegerekend. Bij de andere profielen kunnen vals-negatieven ontstaan, bijvoorbeeld bij het profiel veroordeelde eigenaar als een veroordeelde tweede eigenaar niet in beeld is.
- Bij een deel van de verblijfsobjecten is de eigenaar onbekend, omdat het burgerservicenummer (personen) of Kvknummer (bedrijven) ontbreekt. Deze verblijfsobjecten zijn uitgesloten van de analyses. Dit speelt met name voor de niet-woningen, waar ongeveer 40% van de eigenaren onbekend is. Voor woningen speelt dit in mindere mate en is ongeveer 4% van de eigenaren onbekend. De grote omvang van en dynamiek in de onbekende eigenaren hangt grotendeels samen met ontwikkelingen in de kwaliteit van de gebruikte administraties, een correctie op overleden eigenaren en de effecten van nieuwe of gefuseerde gemeenten.
- Ontwikkelingen tussen twee jaren kunnen duiden op reële ontwikkelingen, zoals de verkoop van een grote vastgoedportefeuille, maar ook op veranderingen in de administratieve kwaliteit. Daarom kan beter naar individuele jaren gekeken worden dan naar ontwikkelingen tussen jaren.
Aandachtspunten bij het bepalen van bestuurders van stichtingen:
- De kwaliteit van de indicatoren die betrekking hebben op bestuurders is afhankelijk van de kwaliteit van de registratie van bestuurders bij de Kamer van Koophandel. Wanneer stichtingen of bestuurders niet worden ingeschreven, of wanneer wisselingen in bestuurssamenstelling niet worden doorgegeven is dit van invloed op de bepaling van de indicatoren in dit dasboard.
- Voor de bepaling van de alleen- en beroepsbestuurders is gekeken naar de bestuursfuncties op 1 januari. Het is mogelijk dat de situatie later in het jaar anders is, dit is niet meegenomen in de analyses.
Aandachtspunten bij het bepalen van veroordeelde eigenaren:
-
Het oorspronkelijke OM-uitstroombestand bevat meerdere delicten per feit en meerdere feiten per zaak. Om een voor deze analyses geschikt microdatabestand te maken, heeft het CBS een aantal keuzes gemaakt wat betreft selecties van feiten, delicten en afdoeningen. Dit betekent dat voor de huidige analyse per zaak beschikbaar is:
- Het zwaarste delict in de zaak (oftewel het delict met de zwaarste strafdreiging);
- De laatst bekende afdoening in de zaak binnen een jaar, behalve in het geval van strafbeschikkingen. Deze zijn per definitie de afdoening horende bij de zaak, ook al is er na de strafbeschikking een andere beslissing genomen door het OM.
Door bovengenoemde selecties kan het voorkomen dat de laatste afdoening niet persé gaat over het zwaarste delict. Dus zaken waarin een vermogensdelict niet het zwaarste delict is, worden dus niet meegenomen met de telling van het aantal vermogensdelicten en de telling van de afdoeningen van vermogensdelicten kloppen door bovengenoemde keuzes ook niet altijd. Bijvoorbeeld: levens- en zedendelicten kennen in de regel een zwaardere strafdreiging. Deze factoren kunnen effect hebben op het percentage eigenaren dat veroordeeld is voor een vermogensdelict.
- Het feit dat iemand ooit veroordeeld is geweest hoeft niet te betekenen dat iemand nog steeds crimineel actief is. Het verblijfsobject kan zijn gekocht nadat iemand zijn/haar leven heeft gebeterd. Ook hoeft het niet te betekenen dat het object destijds met crimineel geld is gekocht.
Aandachtspunten bij het bepalen van personen met buitenlands adres:
- Eigenaren van verblijfsobjecten die nog nooit een relatie hebben gehad met de Nederlandse staat komen niet voor in de bestanden. Daardoor blijven deze personen buiten beschouwing bij deze indicator.
- Eigenaren van verblijfsobjecten die voor aanvang van de BRP in 1995 zijn geëmigreerd en geen pensioen of AOW-uitkering krijgen, kunnen niet geïdentificeerd worden. Als geëmigreerde personen wél een AOW-uitkering krijgen vanuit Nederland is dat wel mogelijk.
- Niet elke eigenaar die in het buitenland woont heeft iets met witwassen of misbruik van vastgoed te maken. Duitsers en Belgen hebben vaak een (vakantie)huis vlak over de grens of aan de kust. Het gaat hier om personen in het niet-ingezetenen register (RNI).
Aandachtspunten bij het bepalen van laag inkomen en vermogen: minstens één verblijfsobject:
- In het algemeen kan het voorkomen dat iemand tijdens de aankoop nog voldoende inkomen en vermogen had, maar in de periode die is meegenomen in de analyse niet meer.
Aandachtspunten bij het bepalen van laag inkomen en vermogen: minstens twee verblijfsobjecten
- Eigenaren met een grote vastgoedportefeuille kunnen die ook hebben verkregen door veel schulden te maken. Deze schulden zorgen er dan voor dat hun vermogen laag is. Huurinkomsten worden niet gemeten door de belastingdienst, en om die reden worden deze niet als inkomen meegeteld in deze indicator. Als iemand dus alleen inkomsten uit verhuur heeft, zie je die inkomsten niet, wat zorgt voor een laag inkomen.
Meerbezit: drie tot en met vijf verblijfsobjecten
- Dit kunnen eigenaren zijn die meer dan twee woningen en/of niet-woningen hebben gekocht als beleggingsobject. Ook kunnen hier vakantiehuizen onder vallen of woningen die ouders hebben gekocht voor hun studerende kinderen.
Meerbezit: meer dan vijf verblijfsobjecten
- Dit kunnen ook eigenaren zijn die meerdere woningen en/of niet-woningen hebben gekocht als beleggingsobject.
De analyse
Voor deze analyse zijn er verschillende profielen opgesteld voor eigenaren van verblijfsobjecten (personen en bedrijven) en de verblijfsobjecten zelf.
Profielen voor personen die eigenaar zijn:
- Veroordeelde eigenaar;
- Laag inkomen en vermogen (minstens één verblijfsobject);
- Laag inkomen en vermogen (minstens twee verblijfsobjecten);
- Meerbezit: drie tot en met vijf verblijfsobjecten;
- Meerbezit: meer dan vijf verblijfsobjecten;
- Eigenaar met buitenlands adres
Profielen voor bedrijven die eigenaar zijn:
- Stichting met alleenbestuurder;
- Stichting met beroepsbestuurder;
- Stichting met alleen- en beroepsbestuurder
Profielen voor verblijfsobjecten:
- Vaak verhandelde woning
De resultaten van deze analyses worden in het dashboard over drie verschillende pagina's in het onderdeel misbruik van vastgoed weergegeven:
- Kenmerken eigenaar– personen , geeft voor de bovengenoemde profielen voor personen het aandeel in de betreffende regio. Het aandeel is bepaald als percentage van het totaal aantal verblijfsobjecten in bezit van personen.
- Kenmerken eigenaar – bedrijven , geeft voor de bovengenoemde profielen voor bedrijven het aandeel in de betreffende regio. Het aandeel is bepaald als percentage van het totaal aantal verblijfsobjecten in bezit van bedrijven.
- Kenmerken verblijfsobjecten , geeft voor de bovengenoemde profiel voor personen het aandeel in de betreffende regio. Het aandeel is bepaald als percentage van het totaal aantal woning.
Verdere uitleg van de profielen wordt gegeven op de begrippenpagina. De resultaten van de analyses geven inzicht in patronen en lenen zich niet voor opsporingsdoeleinden. Wel kunnen de resultaten kansrijke zoekgebieden identificeren en zo richting geven aan bestaande interventies en beleidskeuzes van alle veiligheidspartners.
De populatie
De getoonde aantallen en percentages in het vastgoeddeel van dit dashboard zijn verblijfsobjecten die in bezit zijn van personen en bedrijven (op 1 januari van het peiljaar), exclusief bezit door woningcorporaties. Verblijfsobjecten waarvan de eigenaar onbekend is zijn uitgesloten. Voor het profiel ‘vaak verhandelde woning’ wordt ook het percentage van transacties (verkopen) getoond over de periode (1995-peiljaar). Voor de transacties is een selectie gemaakt op woningtransacties waarvan de koper een persoon is.
Methode
Bij het interpreteren van de uitkomsten in de tabellen en grafieken is het belangrijk om rekening te houden met de manier waarop de percentages van de profielen berekend zijn. De percentages zijn namelijk berekend over het aantal (niet-) woningen in een bepaalde gemeente, wijk of buurt en niet over het aantal eigenaren. Voorbeeld: 5,5 procent van de woningen in Amsterdam heeft een veroordeelde eigenaar. Hierbij gaat het om een aandeel van alle woningen met een persoon als eigenaar in Amsterdam. Op de pagina die betrekking heeft op bedrijven gaat het om een aandeel van alle woningen in bezit van bedrijven. Bezit van woningcorporaties is uitgesloten van de analyses.
Onbekende eigenaren
Sinds de update van juli 2020 bevatte het dashboard Zicht op Ondermijning een risico-indicator Onbekende eigenaar. Met dat profiel werd geprobeerd inzicht te geven in de aantallen woningen in gemeenten en wijken waarvan de eigenaar niet bekend was. Dat gebeurde op drie manieren:
- Het fiscaalnummer van de eigenaar ontbrak in de gebruikte eigendomsbestanden;
- Het fiscaalnummer van de eigenaar die een persoon was, kwam niet voor in de Basisregistratie Personen (BRP);
- Het fiscaalnummer van de eigenaar die een bedrijf was (het RSIN), kwam niet voor in het Algemeen Bedrijven Register (ABR).
Een nadere analyse in samenwerking met de Belastingdienst heeft uitgewezen dat het profiel geen juist beeld gaf van onbekende woningeigenaren in de context van ondermijnende criminaliteit. De grote omvang van en dynamiek in het profiel hingen grotendeels samen met ontwikkelingen in de kwaliteit van de gebruikte administraties, een correctie op overleden woningeigenaren en de effecten van nieuwe of gefuseerde gemeenten.
Het profiel is om die reden eind januari 2021 van het dashboard verwijderd. De eerder gepubliceerde resultaten lenen zich niet voor conclusies over de aantallen woningen waarvan de eigenaar onbekend zou zijn. Neem voor verdere vragen contact op met zichtopondermijning@ictu.nl .
Bronbestanden
Om de profielen in beeld te brengen, zijn verschillende aanvullende bronnen gebruikt. Deze worden beschreven in de toelichting per indicator op de betreffende pagina.
Aandachtspunten
Voor een juiste interpretatie van de uitkomsten is het belangrijk om rekening te houden met de volgende punten:
Beperkingen bij het bepalen van het inkomen en vermogen van de koper
- Transacties door personen waarbij het inkomen en/of het vermogen onbekend zijn bij het CBS zijn buiten beschouwing gelaten.
Beperkingen bij het bepalen van de identiteit van de koper
- Bij het bepalen van de koper kent deze analyse een aantal beperkingen. Ten eerste kan alleen de identiteit van de laatste koper van een woning in het desbetreffende peiljaar worden achterhaald aan de hand van de CBS-woningvoorraad. Ten tweede is gebleken dat er soms wél een woningtransactie is, maar er volgens de CBS-woningvoorraad geen sprake is van een andere eigenaar. Deze gevallen zijn buiten beschouwing gelaten in de analyse. Daarnaast kan het zijn dat de koper onbekend is omdat de woning niet voorkomt in de woningvoorraad (CBS microdata) of omdat de eigenaar (laatste koper) in de woningvoorraad onbekend is.
Beperkingen inzicht in inkomsten en vermogen
- De hoogte van het spaardeel in spaar- en beleggingshypotheken is niet bekend bij de Belastingdienst en het CBS. Hierdoor kan er bij de verkoop van een vorig huis geld vrijkomen waar we geen zicht op hebben. Inkomsten uit verhuurd vastgoed vallen in box 3 en neemt de Belastingdienst niet waar. Deze inkomsten zijn voor deze analyse geschat op 5,3 procent: (het hoogste percentage in box 3) van de waarde van het vastgoed, maar kunnen in de praktijk hoger zijn. Hetzelfde geldt voor het rendement op effecten (aandelen en opties) in box 3. Dit rendement is ook geschat op 5,3 procent, maar kan in de praktijk anders zijn.
Gemeentelijke indeling
- In de analyse en de kaartjes is de gemeentelijke indeling van 2019 aangehouden.
De analyse
Dit onderdeel van het dashboard geeft weer hoeveel woningen in een gemeente, wijk of buurt zijn gekocht door een huishouden (personen) met een onverklaarbare som geld. Deze woningaankopen worden gedefinieerd als 'onverklaarbare woningaankopen'. Voor elke gemeente, wijk en buurt is het absolute aantal en het percentage onverklaarbare woningaankopen berekend, alsmede de gemiddelde onverklaarbare som geld die hiermee gemoeid is. Op de dashboardpagina onder 'kies een variabele' kan gekozen worden voor 'percentage' of 'onverklaarbare som'. Wanneer men klikt op 'percentage' worden de gemeenten, wijken en buurten op de kaart donkerder van kleur naarmate het percentage onverklaarbare woningaankopen hoger ligt. Wanneer men klikt op 'onverklaarbare som' worden de gemeenten, wijken en buurten op de kaart donkerder van kleur naarmate de gemiddelde onverklaarbare som geld hoger ligt.
De populatie
De getoonde aantallen en percentages hebben betrekking op particuliere woningen die gekocht zijn door een huishouden (één of meer personen) met een onverklaarbare som geld in het desbetreffende peiljaar.
Er is een selectie gemaakt van woningtransacties waarbij het huishouden van de koper gelijk is gebleven tussen 1 januari van het peiljaar t en 1 januari van het daaropvolgende jaar t+1. Er zijn dus geen personen in het huishouden bijgekomen (bijvoorbeeld bij samenwonen), of weggegaan. Op die manier kunnen veranderingen in het huishouden ook niet het maximaal te besteden bedrag beïnvloeden.
Ten slotte is steeds alleen de laatste transactie geselecteerd als er in het peiljaar meerdere transacties van één woning zijn. De reden hierachter is dat alleen bij deze transacties de koper kan worden achterhaald.
Methode
Bij het interpreteren van de uitkomsten in de tabellen en grafieken is het belangrijk om rekening te houden met de manier waarop de percentages berekend zijn. De percentages zijn namelijk berekend over het aantal particuliere woningaankopen in een bepaalde gemeente, wijk of buurt (en niet over het aantal particuliere eigenaren). Bijvoorbeeld: 5,5 procent van alle woningaankopen in Amsterdam is gedaan door huishoudens met een onverklaarbare som geld.
Daarnaast gaat het om het aantal particuliere woningen. Dit betekent dat woningen gekocht door niet-natuurlijk personen (bedrijven, stichtingen, woningbouwverenigingen) buiten beschouwing worden gelaten.
Definitie onverklaarbare som geld
Uitgegeven bedrag dat aan de hand van de financiële gegevens van de Belastingdienst en de transactiegegevens van het Kadaster niet herleidbaar is. De herkomst van het geld waarmee de uitgaven zijn gedaan is daardoor onbekend. Zie de tabel met gemiddelde waarden op de dashboardpagina voor meer informatie over de berekening en de gebruikte gegevens.
Berekening onverklaarbare som geld
Om tot de onverklaarbare som geld te komen wordt eerst het maximaal te besteden bedrag per huishouden berekend (zie formule hieronder), daarna wordt dit bedrag afgetrokken van de aankoopprijs van de woning. Het maximaal besteedbaar bedrag is een bedrag dat een huishouden maximaal te besteden heeft volgens de financiële gegevens van de belastingdienst en de transactiegegevens van het kadaster.
Maximaal besteedbaar bedrag * bestaat uit:
- Huishoudinkomen
- Geschatte inkomsten uit onroerend goed
- Geschatte waardestijging effecten en aanmerkelijk belang
- Verkrijgingen (erfenissen)
- Schenkingen (netto schenkbedrag)
- Verkochte woningen
- Verkocht overig onroerend goed (niet woningen)
- Mogelijk gebruikt ondernemingsvermogen
- Ingelegde bank- en spaartegoeden
- Mogelijk verkocht aanmerkelijk belang
- Mogelijk verkochte overige bezittingen
- Mogelijk verkochte effecten
- Toegenomen schulden
* Het maximaal besteedbaar bedrag kan ook negatief zijn. De schulden kunnen bijvoorbeeld zijn afgenomen in plaats van toegenomen en het spaargeld kan juist zijn toegenomen in plaats van afgenomen. Een negatief maximaal besteedbaar bedrag betekent dat er per definitie sprake is van een onverklaarbare som geld, omdat er niet genoeg geld is geweest om te besteden aan de woning(en).
Bronbestanden
Er is voor deze analyse gebruik gemaakt van de volgende bestanden:
- Eigendom en eigenaar van woningen (EIGENDOMTAB). Dit bestand geeft informatie over de jaarlijks vastgestelde eigendomssituatie van de woningvoorraad;
- Bestaande Koopwoningen (BKW) transactiebestand 1995-2016 samengesteld door het Kadaster. Bevat gegevens over alle woningtransacties tussen personen vanaf 1995 tot en met 2016;
- Inkomen van personen (INPATAB). Dit bestand bevat het inkomen op jaarbasis van personen op 1 januari van het peiljaar. Dit bestand vervangt vanaf 2011 het bestand Integraal persoonlijk inkomen;
- Vermogens van huishoudens (VEHTAB). Bevat gegevens over de vermogens op 1 januari van het peiljaar van huishoudens die behoren tot de bevolking van Nederland aan het einde van het jaar voorafgaande aan het peiljaar. Dit bestand vervangt vanaf 2011 het Integraal Vermogensbestand (SCHTAB);
- Verkrijgingen uit nalatenschappen van overledenen (VRKTAB). Verkrijgers van nalatenschappen van in het verslagjaar overleden personen waarvoor belastingaangifte successierecht is gedaan.
Verdiepende informatie drugsproblematiek
Aandachtspunten
Voor een juiste interpretatie van de uitkomsten is het belangrijk om rekening te houden met de volgende punten:
- De gegevens in het kaartje betreffen de woongemeente van personen; de lijngrafieken de gemeenten waarin zij delicten plegen.
- De gegevens geven niet per se een indicatie van de omvang van drugsproblematiek in de gemeente, maar van het aantal delicten dat door de politie wordt geregistreerd. Dit kan een vertekening van de werkelijkheid zijn. Patronen over de jaren hoeven geen indicatie te zijn van een toe- of afname van criminaliteit, maar kunnen ook veroorzaakt worden door veranderingen in beleid of focus van de politie;
- De aantallen delicten, verdachten en veroordeelden zijn afgerond op het dichtstbijzijnde tiental. Vanwege risico op herleidbaarheid zijn aantallen kleiner dan tien ook naar tien afgerond;
- De afgebeelde aantallen verdachten hebben betrekking op de door de politie geregistreerde verdachten - personen tegen wie een redelijk vermoeden van schuld aan een misdrijf bestaat. Het gaat hier dus niet om aangehouden verdachten - personen tegen wie een proces-verbaal van misdrijf is opgemaakt. Een deel van de geregistreerde verdachten blijkt later niet bij het misdrijf betrokken te zijn of wordt om een andere reden niet officieel door de politie aangehouden.
De analyse
De regionale inzichten op deze pagina zijn gebaseerd op frequentietabellen van het aantal unieke geregistreerde verdachten en veroordeelden van drugs- en vermogensdelicten in een gemeente of wijk. Dit aantal wordt afgezet tegen alle inwoners van de gemeente of wijk. Omdat de aantallen verdachten per jaar op gemeente- en wijkniveau te klein zijn om te kunnen tonen, zijn deze aantallen samengevoegd in twee periodes. Het aantal inwoners van de gemeente of wijk betreft het gemiddelde aantal in deze periode.
Voor drugsdelicten is, naast het totale aantal verdachten, het aantal jonge verdachten (12 tot en met 23 jaar) berekend. Binnen de vermogensdelicten worden verdachten van witwassen apart getoond. Het aantal veroordeelden voor dit type delict is, ook per periode, te klein om op dit dashboard te kunnen laten zien en is daarom buiten beschouwing gelaten.
Daarnaast is een overzicht gemaakt van de aantallen geregistreerde drugsdelicten en de daarbij betrokken verdachten die over de jaren gepleegd werden in aan Zicht op Ondermijning deelnemende gemeenten en de tien RIEC-regio's in Nederland. Er worden vijf verschillende drugsdelicten getoond, namelijk bezit van en handel in softdrugs en harddrugs en vervaardiging van softdrugs. Omdat het aantal registraties van vervaardiging van harddrugs per gemeente te klein is om te kunnen tonen, is dit type delict buiten beschouwing gelaten.
De populatie
De populatie voor de regionale analyse betreft alle personen die in een verslagjaar volgens de BRP in een Nederlandse gemeente ingeschreven stonden. Verdachten betreffen personen die in dat jaar door de politie als verdachte van een misdrijf in de betreffende categorieën werden geregistreerd. Veroordeelden zijn personen die in het verslagjaar door de rechter schuldig werden verklaard aan een misdrijf (met of zonder straf) of door het Openbaar Ministerie (OM) een strafbeschikking, transactie of voorwaardelijk sepot opgelegd kregen. Wanneer een persoon in een periode meerdere keren als verdachte of veroordeelde geregistreerd werd, is de persoon maar één keer meegeteld.
De populatie van de analyse van het aantal drugsdelicten en -verdachten per jaar betreft alle drugsdelicten in een bepaald jaar en de verdachten (dus niet veroordeelden) die daarbij geregistreerd werden. Wanneer personen in een jaar meerdere keren als verdachte van een bepaald type drugsmisdrijf geregistreerd werden, zijn ze hierbij maar één keer meegenomen. Ook delicten waarbij meerdere verdachten geregistreerd werden, zijn slechts één keer meegeteld.
Methode
De analyse bestaat uit frequentietabellen van het aantal delicten, verdachten en veroordeelden in een bepaalde periode en een bepaald gebied. De periode refereert in dit geval aan het jaar waarin het delict of de verdachte door de politie is geregistreerd of waarin de persoon werd veroordeeld. De gemeentecode van de woonplaats van de verdachte/veroordeelde of pleeglocatie van het delict is gebruikt om resultaten uit te splitsen naar gemeente of RIEC-regio.
Bronbestanden
Er is voor deze analyse gebruik gemaakt van een maatwerkbestand met persoonskenmerken van alle verdachten van drugsdelicten in de periode 2012 tot en met 2016 (maatwerkbestand Analysebestand CD Drugs Persoonskenmerken 2012-2016). Dit bestand is samengesteld uit de volgende bronnen:
- Basisvoorziening Handhaving (BVH) van de politie;
- Uitstroom OM;
- Uitstroom rechter;
- Basisregistratie Personen (BRP) van gemeenten;
Aandachtspunten
Voor een juiste interpretatie van de uitkomsten is het belangrijk om rekening te houden met de volgende punten:
- Deze analyse is uitgevoerd voor de periode 2012 tot en met 2018 en bevat alleen verdachten uit politie registraties. Dit betekent dat de persoonskenmerken niet de gehele groep van mensen betrokken bij drugscriminaliteit beschrijft.
- De data bevatten voor een aantal verdachten onbekende gegevens. Niet alle kenmerken zijn altijd beschikbaar, bijvoorbeeld als een verdachte niet in Nederland woont.
- In verband met het risico op onthulling worden voor sommige categorieën geen resultaten in de figuren getoond. Deze categorieën worden onderdrukt. Zie de verdiepende informatie over dit onderwerp.
- De hier afgebeelde aantallen verdachten hebben betrekking op de door de politie geregistreerde verdachten - personen tegen wie een redelijk vermoeden van schuld aan een misdrijf bestaat. Het gaat hier dus niet om aangehouden verdachten - personen tegen wie een proces-verbaal van misdrijf is opgemaakt. Een deel van de geregistreerde verdachten blijkt later niet bij het misdrijf betrokken te zijn of wordt om een andere reden niet officieel door de politie aangehouden.
- De uit de BRP afgeleide woonadressen hoeven niet feitelijk aan te sluiten op de werkelijkheid. Personen kunnen zich inschrijven op een adres, maar daar niet daadwerkelijk woonachtig zijn. Hierdoor kunnen de aantallen en percentages die betrekking hebben op het huishouden, woonplaats en huishoudsamenstelling bij sommige verdachten niet correct zijn en kan het daadwerkelijke aantal licht afwijken.
- De percentages in de tabellen tellen niet altijd op tot 100 procent als gevolg van afronding.
De analyse
Deze analyse beschrijft de persoonskenmerken van verdachten van drugsdelicten. Van elk van de zes gehanteerde delicten wordt een aantal frequentietabellen gegenereerd over verschillende persoonskenmerken. Elk kenmerk kan tussen gemeenten of RIEC-regio's worden vergeleken op een drugsfeit, of kan binnen een gemeente of RIEC-regio tussen de drugsfeiten worden vergeleken. De volgende kenmerken zijn geanalyseerd:
- Leeftijd
- Geslacht
- Migratie achtergrond
- Generatie migratieachtergrond
- Plaats in huishouden
- Sociaaleconomische status
- Type woning (koop of huurwoning)
- Woonplaats
De populatie
De populatie voor deze analyse bestaat uit verdachten van de zes drugsdelicten die tussen 2012 en 2014 of tussen 2015 en 2018 in de politiesystemen zijn geregistreerd. Persoonskenmerken uit de BRP en SSB zijn gekoppeld aan de Basisvoorziening Handhaving (BVH) van de politie zodat een beeld kan worden geschetst van kenmerken van verdachten. Voor deze analyse is een filtering gemaakt op unieke verdachten in de periode 2012-2018. Als een verdachte meerdere keren voor hetzelfde drugsfeit in dezelfde stad staat geregistreerd, worden de kenmerken gebruikt van het meest recente delict.
Methode
De frequentietabellen zijn opgenomen voor elke gemeente-drugsfeit combinatie (bijvoorbeeld verdachten van bezit van harddrugs in Amsterdam) en voor elk van de kenmerken die hierboven zijn genoemd. Voor de meeste kenmerken hier genoemd, worden bestaande CBS categorieën gebruikt. De variabele leeftijd is in een aantal discrete categorieën opgedeeld. Voor woonplaats is de codering aangepast om weer te geven of de woonplaats van de verdachte overeenkomt met de gemeente waar het delict is gepleegd of dat de verdachte een andere woonplaats heeft.
Bronbestanden
Er wordt voor deze analyse gebruik gemaakt van een maatwerkbestand met persoonskenmerken van alle verdachten van drugsdelicten in de periode 2012 tot en met 2018. Dit bestand is samengesteld uit de volgende bronnen:
- Basisvoorziening Handhaving (BVH) van de politie;
- Basisregistratie Personen (BRP) van gemeenten;
- Stelsel van Sociaal Statistische Bestanden (SSB);
Aandachtspunten
Voor een juiste interpretatie van de uitkomsten is het belangrijk om rekening te houden met de volgende punten:
- Een clusteranalyse is een unsupervised vorm van machine learning. Dit betekent dat er weinig sturing is op wat de uitkomst van het model is. De clusters die hier zijn geformuleerd zijn zo gekozen omdat ze uitlegbare profielen weergeven van verdachten. Er zijn meerdere profielen te formuleren vanuit de data en er is geen oplossing die als correct kan worden bestempeld. Interpretatie en bruikbaarheid zijn belangrijk bij een clusteranalyse.
- Deze analyse is uitgevoerd op data die alleen verdachten uit politie registraties bevat. Dit betekent dat de persoonskenmerken niet de gehele groep van mensen betrokken bij drugscriminaliteit beschrijft. Niet-geregistreerde drugsdelicten blijven buiten beschouwing.
- Omdat een aantal gegevens soms ontbreekt in de dataset is er bij de meeste drugsfeiten een cluster 'onbekend' gemaakt. Dit profiel bevat de verdachten waarbij veel gegevens onbekend zijn. De redenen dat de gegevens onbekend zijn, kunnen verschillen tussen bronnen en tussen verdachten, bijvoorbeeld omdat iemand in het buitenland woont. Deze onbekend-categorie wordt alleen gemaakt als deze minstens 5% van de groep verdachten omvat.
De analyse
Om profielen van verdachten te bepalen op basis van kenmerken is een clusteranalyse uitgevoerd op de verdachtenpopulatie in Nederland. Een clusteranalyse classificeert groepen op basis van gelijke kenmerken. Deze kenmerken worden niet vooraf meegegeven, maar door de data bepaald. De statistische analyse gaat op zoek naar groepen van verdachten waarbij de verschillen binnen de groep zo klein mogelijk zijn en de verschillen tussen de groepen zo groot mogelijk. Het doel van het uitvoeren van de clusteranalyse is om subgroepen van verdachten te identificeren binnen een type drugsdelict. De analyse is uitgevoerd op hetzelfde databestand als waarop de beschrijvende analyse van persoonskenmerken is gedaan, op basis van persoonskenmerken van verdachten van verschillende drugsdelicten. De analyse is per drugsfeit uitgevoerd. De volgende kenmerken zijn meegenomen in de analyse:
- Geslacht
- Leeftijd
- Plaats in huishouden
- Sociaaleconomische status
- Opleidingsniveau
- Type woning
- Woonplaats (ten opzichte van de pleegplaats van het delict)
- Totaal keer verdacht van drugsdelicten in de gekozen periode
Daarnaast is per gemeente nagegaan welk percentage van de drugsverdachten in de gemeente in de verschillende profielen valt.
De populatie
De clusteranalyse is uitgevoerd op verdachten van bezit, handel in en vervaardiging van softdrugs of harddrugs. Deze populatie is op dezelfde manier tot stand gekomen als voor de beschrijvende analyse op persoonskenmerken. In deze analyse zijn unieke verdachten per drugsfeit meegenomen en de data voor heel Nederland is gebruikt. Verdachten die voor hetzelfde drugsfeit meerdere keren verdacht zijn geweest (onafhankelijk van de pleegplaats) zijn in deze analyse maar een keer meegenomen. Het meest recente delict is hierbij het uitgangspunt geweest.
Methode
Voor de clusteranalyse wordt er gebruik gemaakt van een k-prototypes algoritme. Dit algoritme combineert de methode om numerieke variabelen te clusteren ( k-means ) en de methode om categorische variabelen te clusteren ( k-modes ). De clusteranalyse berekent voor elke verdachte de afstand tussen de data van de verdachte en de andere verdachten in de dataset. Deze afstand geeft aan in hoeverre de verdachte op de verschillende variabelen veel lijkt op andere verdachten in de dataset. Op basis van deze afstanden worden er groepen gemaakt die dicht bij elkaar liggen en een grote afstand hebben tot de andere groepen. Voor de numerieke variabelen wordt de Euclidean distance maat gebruikt. Voor de categorische variabelen wordt de simple matching techniek gebruikt.
De analyse is uitgevoerd voor elk drugsfeit apart. Voor elk van deze drugsfeiten zijn drie clusters geselecteerd op basis van het aantal verdachten in het cluster, waarbij de grootste clusters zijn gekozen. Deze drie profielen worden gevisualiseerd in dit dashboard door de kenmerken van verdachten in elk profiel weer te geven. Het meest voorkomende kenmerk wordt in elk diagram uitgelicht.
Bronbestanden
Er wordt voor deze analyse gebruik gemaakt van een maatwerkbestand met persoonskenmerken van alle verdachten van drugsdelicten in de periode 2012 tot en met 2019. Dit bestand is samengesteld uit de volgende bronnen:
- Basisvoorziening Handhaving (BVH) van de politie;
- Basisregistratie Personen (BRP) gemeenten;
- Hoogst behaalde opleiding in 2018 (HOOGSTEOPLTAB);
- Huishoudenskenmerken (GBAHUISHOUDENSBUS);
- Sociaaleconomische categorie (SECMBUS);
- Eigendom van woningen (EIGENDOMTAB)
Aandachtspunten
Voor een juiste interpretatie van de uitkomsten is het belangrijk om rekening te houden met de volgende punten:
- Bij de duiding van de aantallen is het belangrijk om de periode van levering in acht te nemen. Deze verschilt per databron. Het aantal hennepruimingen kan in een bepaalde gemeente dus groter zijn dan in andere gemeenten, omdat er voor een langere periode data beschikbaar zijn.
- De periode geeft per bron aan voor welke jaren er gegevens aangeleverd zijn. Dit wil niet zeggen dat er in iedere gemeente binnen de aangegeven periode ook daadwerkelijk ieder jaar hennepkwekerijen zijn geruimd.
- Wanneer een locatie zowel in de landelijke als in de gemeentelijke dataset voorkomt, is deze in beide datasets behouden. De aantallen vanuit de beide bronnen kunnen daarom niet bij elkaar opgeteld worden om tot een totaal aantal ruimingen te komen.
- Als voor een gemeente alleen geruimde hennepkwekerijen bekend zijn vanuit de landelijke bron is er sowieso sprake van een onderschatting van het aantal hennepruimingen. Deze aantallen kunnen verschillen van wat er lokaal bekend is. De onderschatting is bovendien niet voor alle gemeenten even groot.
- De aantallen geruimde hennepkwekerijen uit de landelijke bron op deze pagina zijn lager dan de aantallen die Domeinen Roerende Zaken zelf registreert. DRZ registreert namelijk alleen adressen. Om de ruimingen naar locatie te plotten, zijn ook postcodes benodigd. Die zijn voor ongeveer twee derde van de locaties beschikbaar. De kaarten op deze pagina bevatten alleen de locaties van geruimde hennepkwekerijen waarvan ook die postcode bekend is. Ze geven dus een onderschatting van het daadwerkelijk aantal geruimde hennepkwekerijen in een gemeente of wijk.
De analyse
Het doel van deze analyse is om kenmerken van geruimde hennepkwekerijen van de afgelopen jaren in beeld te brengen. Als eerste stap in deze analyse is, per gemeente en wijk, in kaart gebracht hoeveel hennepkwekerijen er de afgelopen jaren werden geruimd.
De percentages die worden gevisualiseerd, geven aan in welke gemeenten in Nederland relatief veel hennepkwekerijen zijn aangetroffen, ten opzichte van het aantal panden in de gemeente. Daarnaast is er binnen een gemeente te zien in welke wijken de kwekerijen voorkomen. Aantallen kleiner dan tien worden niet getoond, waardoor er op wijkniveau niet altijd gegevens kunnen worden gevisualiseerd.
De populatie
De populatie voor deze analyse bestaat uit een combinatie van meerdere datasets:
- Een landelijke dataset met geruimde hennepkwekerijen in de periode 2015-2019, aangeleverd door Domeinen Roerende Zaken (DRZ).
- Verschillende gemeentelijke datasets met locaties van geruimde hennepkwekerijen. Deze gemeenten hebben voor verschillende periodes data geleverd. Daarom verandert de aangegeven periode met de geselecteerde gemeente.
- Almere
- Arnhem
- Beesel
- Breda
- Brunssum
- Coevorden
- Dalfsen
- Deventer
- Echt-Susteren
- Eindhoven
- Groningen
- Hardenberg
- Harderwijk
- Heerlen
- Helmond
- 's-Hertogenbosch
- Kampen
- Landgraaf
- Lelystad
- Leudal
- Maastricht
- Meerssum
- Mook en Middelaar
- Nederweerd
- Olst-Wijhe
- Ommen
- Peel en Maas
- Putten
- Raalte
- Rotterdam
- Sittard-Geleen
- Staphorst
- Steenwijkerland
- Tilburg
- Venray
- Voerendaal
- Voorst
- Weesp
- Westerveld
- Zutphen
- Zwartewaterland
- Zwolle
De verschillende gemeentelijke databronnen zijn gecombineerd. Daarbij zijn dubbele ruimingen op hetzelfde adres, waarbij de ruimingsdata minder dan 2 maanden van elkaar verschillen, verwijderd. Deze registraties betreffen dan hoogstwaarschijnlijk dezelfde hennepkwekerij, waarbij er een strafrechtelijke én bestuursrechtelijke ruiming is geweest. Ook in de landelijke dataset zijn dubbele registraties op deze manier verwijderd.
Ruimingen die zowel in de landelijke als in de gemeentelijke gegevens voorkomen zijn niet ontdubbeld en dus in beide databronnen behouden. De landelijke en gemeentelijke gegevens kunnen daardoor deels overlappen. De aantallen vanuit beide bronnen kunnen daarom niet bij elkaar opgeteld worden om tot een totaal aantal ruimingen te komen.
Methode
Aan de adressen van geruimde hennepkwekerijen zijn eerst gemeente- en wijkcodes gekoppeld, zodat de aantallen kwekerijen per gemeente en wijk konden worden bepaald. De periode is per dataset bepaald door te kijken naar het jaargang van de eerste en laatste ruiming (in de onderzoeksperiode) in de desbetreffende dataset. Deze periode geeft dus aan voor welke jaren er gegevens beschikbaar zijn.
Vervolgens zijn de percentages per gemeente berekend ten opzichte van het gemiddelde aantal panden in de gemeente in de betreffende periode. Daarnaast zijn ook percentages per wijk berekend ten opzichte van het gemiddelde aantal panden in de wijk.
Tot slot is voor de aan Zicht op Ondermijning deelnemende gemeenten die zelf aanvullende gegevens hebben aangeleverd per jaar bepaald hoeveel hennepkwekerijen er zijn geruimd. Hierbij zijn alleen gegevens uit de gemeentelijke dataset meegenomen. Ook hier zijn de aantallen afgezet tegen het aantal panden in de betreffende gemeente in dat jaar.
Bronbestanden
- Bestand met adressen van strafrechtelijk geruimde hennepkwekerijen in Nederland (2015-2019), afkomstig van het DRZ;
- Bestand met adressen van geruimde hennepkwekerijen in verschillende gemeenten in Nederland, afkomstig van 42 gemeenten.
Aandachtspunten
Voor een juiste interpretatie van de uitkomsten is het belangrijk om rekening te houden met de volgende punten:
- Omdat in een drugslab meerdere typen drugs geproduceerd kunnen worden, tellen de aantallen en percentages per type drugs op tot meer dan het totaal.
De analyse
Het doel van deze analyse is om de kenmerken van synthetische drugslabs die de afgelopen jaren zijn geruimd in kaart te brengen. Als eerste stap in deze analyse is de spreiding van synthetische drugslabs over de tien RIEC-regio's in Nederland gevisualiseerd.
De populatie
De basis voor deze analyse vormt een bestand met de adressen van alle synthetische drugslabs die de afgelopen jaren in Nederland werden geruimd. Deze gegevens zijn afkomstig van de Landelijke Faciliteit Ondersteuning Ontmantelen (LFO). Ook bevat het bestand informatie over het type synthetische drugs dat in het betreffende lab werd geproduceerd: amfetamine, MDMA, methamfetamine, cocaïne, heroïne en/of overige drugs (bijv. GHB of LSD). Hoewel cocaïne en heroïne strikt genomen geen synthetische drugs zijn, komen er bij de vervaardiging van deze drugs wel degelijk chemische processen kijken. Om deze reden worden ook labs waarin cocaïne en/of heroïne geproduceerd werden hier tot de synthetische drugslabs gerekend.
Omdat aantallen kleiner dan 10 en daarop gebaseerde uitkomsten in het dashboard niet worden getoond, worden de drugslabs hier niet per gemeente, maar per RIEC-regio gevisualiseerd. Om dezelfde reden zijn methamfetamine, heroïne en overige drugs samengevoegd in de categorie overige drugs.
Methode
Aan de adressen van synthetische drugslabs zijn allereerst de regiocodes van de tien RIEC-regio's gekoppeld, zodat het aantal labs per RIEC-regio bepaald kon worden. Vervolgens zijn per regio percentages berekend voor het aantal drugslabs per regio ten opzichte van het totale aantal labs in Nederland en per type drugs ten opzichte van het totale aantal labs in de specifieke RIEC-regio.
Bronbestanden
- Bestand met adressen van alle geruimde synthetische drugslabs in Nederland (2015-2020), afkomstig van de LFO.
- Stelsel van Sociaal Statistische Bestanden (SSB).
Aandachtspunten
Voor een juiste interpretatie van de uitkomsten is het belangrijk om rekening te houden met de volgende punten:
- Dit betreft puur een visualisatie van rekenkundige gemiddelden voor de betreffende kenmerken, het aantal waarop deze gemiddelden zijn gebaseerd en de afwijking ten opzichte van een gemiddeld pand en buurt. Het betreft niet een toets op significantie.
- De pand- en buurtkenmerken zijn niet geselecteerd op basis van risico. Het doel is om een algemeen beeld te geven van hoe een pand en buurt eruitzien en door middel van afwijkingen van een gemiddeld pand en buurt te laten zien wat opvalt.
- Deze pand- en buurtkenmerken zijn gebaseerd op geruimde locaties (synthetische drugslabs en hennepkwekerijen) en betreffen dus niet alle panden betrokken bij drugscriminaliteit.
- Er is geen uitsplitsing gedaan naar type drugs. Verschillende productiestadia voor verschillende type drugs zouden zich ook in andere typerende panden en buurten kunnen voordoen.
- De verschillende stedelijkheidscategorieën bevatten allemaal genoeg synthetische drugslabs en hennepkwekerijen om een vergelijking naar mate van stedelijkheid te kunnen maken.
- Vanwege het risico op herleidbaarheid zijn waarden gebaseerd op lage aantallen waarnemingen onderdrukt.
- Pand- en buurtkenmerken zijn berekend voor heel Nederland als geheel en niet uitgesplitst naar regio. De enige uitsplitsing die is gedaan is naar mate van stedelijkheid.
De analyse
In deze analyse zijn pand- en buurtkenmerken van synthetische drugslabs, hennepkwekerijen en een gemiddeld pand geanalyseerd voor verschillende stedelijkheidscategorieën: 1) stedelijk (omgevingsadressendichtheid van 2500 adressen per km2 of meer), (2) matig-stedelijk (omgevingsadressendichtheid van 500 tot 2500 adressen per km2), en (3) niet-stedelijk (omgevingsadressendichtheid van minder dan 500 adressen per km2).
De volgende kenmerken zijn meegenomen:
Voor deze kenmerken zijn rekenkundige gemiddelden berekend die zijn geaggregeerd voor heel Nederland en uitgesplitst naar mate van stedelijkheid (stedelijk, matig-stedelijk, niet-stedelijk). Deze uitsplitsing naar mate van stedelijkheid maakt de resultaten specifieker toepasbaar voor verschillende soorten gemeentes. De ene gemeente bestaat hoofdzakelijk uit buitengebied, terwijl de andere gemeente alleen maar hoog-stedelijke buurten bevat.
Histogrammen pandfunctie en het gebruik volgens de WOZ-registratiePandfunctie en het gebruik volgens de WOZ-registratie zijn categorische variabelen en worden in een histogram getoond. Een pand kan meerdere functies hebben. Er is één functie per pand geselecteerd behorende bij de kleinst voorkomende categorie in heel Nederland (volgorde van klein naar groot: cel, sport, onderwijs, gezondheidszorg, bijeenkomst, kantoor, logies, winkel, industrie, overige gebruikersfunctie, woon).
PandkenmerkenHier worden de rekenkundige gemiddelden van numerieke pandkenmerken getoond (zoals aantal bewoners, oppervlakte) en de afwijking van deze gemiddelden voor drugspanden ten opzichte van een gemiddeld pand. Deze kenmerken zijn uitgesplitst naar functie van het pand en de mate van stedelijkheid. Bijvoorbeeld de gemiddelde oppervlakte van industriepanden in niet-stedelijk gebied voor synthetische drugslabs. De afstand tot een weg is alleen beschikbaar voor bewoonde woningen. Het kan voorkomen dat deze soms gevuld is voor niet-woningen door de manier van selecteren van één functie per pand.
BuurtkenmerkenHier worden de rekenkundige gemiddelden van numerieke buurtkenmerken getoond en de afwijking van deze gemiddelden voor synthetische drugslabs en hennepkwekerijen ten opzichte van een gemiddelde buurt. Zie StatLine (klik): Kerncijfers wijken en buurten (klik), Nabijheid voorzieningen (klik).
StedelijkheidOp deze pagina wordt getoond wat de pand- en buurtkenmerken zijn van synthetische drugslabs en hennepkwekerijen en hoe dit zich verhoudt tot de kenmerken van een gemiddeld pand en een gemiddelde buurt in Nederland. De kenmerken worden getoond op drie niveaus van stedelijk:
- Stedelijk: omgevingsadressendichtheid van 2 500 adressen per km2 of meer;
- Matig-stedelijk: omgevingsadressendichtheid van 500 tot 2 500 adressen per km2
- Niet-stedelijk: omgevingsadressendichtheid van minder dan 500 adressen per km2.
De volgende kaart laat voor iedere buurt in Nederland zien wat de mate van stedelijkheid is. Die kan verschillen binnen een gemeente: een buurt in het centrum zal dichter bevolkt zijn dan aan de gemeenterand. Kies onderin de kaart een RIEC-regio om in te zoomen op de gemeenten in dat gebied.
Populatie
Per jaar in de periode 2015-2020 is een uniek pandenstandbestand opgezet: ergens in dat jaar moet dat pand bestaan volgens het bronbestand. Hieraan is een stedelijkheidscategorie gekoppeld op basis van de buurtcode van het pand. Op deze manier kan informatie aan een synthetische drugslab of hennepkwekerij worden gekoppeld voor het jaar van ruiming. Als pand- en/of buurtkenmerken niet beschikbaar zijn voor een specifiek jaar, is dit zoveel mogelijk opgevuld door een nabijgelegen beschikbaar jaar. Niet alle pand- en buurtkenmerken zijn voor elk pand en elke buurt beschikbaar. In totaal kijken we in deze analyse naar 12 populaties:
Aan dit pandenstandbestand zijn synthetische drugslabs en hennepkwekerijen gekoppeld. Synthetische drugslabs en hennepkwekerijen zijn uniek gemaakt per jaar. Dat wil zeggen dat een pand waar een drugslab in is aangetroffen maximaal één keer voorkomt binnen de drugslabpopulatie en zo ook voor panden waar een hennepkwekerij is aangetroffen. In de populatie kunnen ze dus wel over meerdere jaren voorkomen, maar niet meerdere keren per jaar. Recidiverende panden tellen hierdoor zwaarder mee. De verschillende jaren zijn geaggregeerd zodat de uiteindelijke kenmerken zijn berekend over de periode 2015-2020.
Elk pand in het pandenstandbestand bevat een buurtcode. Middels deze buurtcode zijn buurtkenmerken toegevoegd. Buurten zijn per jaar uniek gemaakt, analoog aan de aanpak voor panden.
Naast synthetische drugslabs en hennepkwekerijen worden de eigenschappen van een gemiddeld pand en gemiddelde buurt ter referentie getoond. Hiervoor zijn informatie uit het pandenstandbestand van 2019 en bijhorende buurtkenmerken van 2019 gebruikt. De gemiddelden zijn berekend inclusief de panden en buurten waar drugspanden zijn geruimd.
Methode
Voor de pandkenmerken pandfunctie en het gebruik volgens de WOZ-registratie zijn frequentietabellen berekend. Voor de verdere pand- en buurtkenmerken worden rekenkundige gemiddelde waarden berekend die horen bij de drie subpopulaties en vier stedelijkheidscategorieën.
Bronbestanden
- Gebruiksfunctie en status van panden (LEVCYCLWONNIETWOONBUS);
- WOZ-waarde en eigendom van panden (EIGENDOMWOZBAGTAB);
- Eigendom en eigenaar van woningen (EIGENDOMTAB);
- Nabijheid van verkeersvoorzieningen (NABIJVERHEIDVERKEERTAB);
- Buurtkenmerken StatLine (link): Kerncijfers wijken en buurten (link), Nabijheid voorzieningen (link).
- Bestand met adressen van alle geruimde synthetische drugslabs in Nederland, afkomstig van de LFO;
- Bestand met adressen van strafrechtelijk geruimde hennepkwekerijen in Nederland, afkomstig van de DRZ;
- Bestand met adressen van geruimde hennepkwekerijen in verschillende gemeenten in Nederland, afkomstig van 42 gemeenten.
Aandachtspunten
Voor een juiste interpretatie van de uitkomsten is het belangrijk om rekening te houden met de volgende punten:
- Een belangrijk aandachtspunt in deze analyse is de populatie. De statistieken geven niet persé een indicatie van de grootte of patronen van een woon-pleegrelatie tussen gemeentes, alleen van het aantal delicten dat door de politie wordt geregistreerd. Dit kan een vertekening van de werkelijkheid zijn.
- In de analyse en de kaartjes is de gemeentelijke indeling van 2019 aangehouden.
- De hier afgebeelde aantallen verdachten hebben betrekking op de door de politie geregistreerde verdachten - personen tegen wie een redelijk vermoeden van schuld aan een misdrijf bestaat. Het gaat hier dus niet om aangehouden verdachten - personen tegen wie een proces-verbaal van misdrijf is opgemaakt. Een deel van de geregistreerde verdachten blijkt later niet bij het misdrijf betrokken te zijn of wordt om een andere reden niet officieel door de politie aangehouden.
- De hier afgebeelde woon-pleeg aantallen hebben betrekking op de door politie geregistreerde verdachten. De statistieken geven niet persé een indicatie van de daadwerkelijk grootte of patronen van een woon-pleegrelatie tussen gemeentes, alleen van het aantal delicten dat door de politie wordt geregistreerd. Dit kan een vertekening van de werkelijkheid zijn;
- De uit de BRP afgeleide woonadressen hoeven niet persé feitelijk waar te zijn. Het kan voorkomen dat personen zich inschrijven op een adres, maar daar niet daadwerkelijk woonachtig zijn. Dit zou, zeker voor de groep verdachten, van invloed kunnen zijn op het beeld;
- De percentages per gemeente in de tabellen tellen niet altijd op tot 100 procent. Dit komt door onderdrukking om onthulling te voorkomen en omdat er maximaal een top tien wordt getoond. De onderliggende aantallen zijn afgerond op tientallen maar de percentages zijn gebaseerd op de daadwerkelijke aantallen.
De analyse
Voor deze analyse is een overzicht gemaakt van de woon- en pleeggemeenten van verdachten van drugsdelicten. Dat gebeurt op twee manieren:
- Per gemeente toont de linkse kaart welk aandeel van alle drugsdelicten in die gemeente gepleegd is door verdachten die buiten de gemeente wonen. Door op een gemeente te klikken, verschijnt een tabel met de meest voorkomende woongemeenten van de verdachten die deze delicten plegen;
- Per gemeente toont de rechtse kaart welk aandeel van de verdachten van drugsdelicten uit een gemeente de delicten pleegt in een andere gemeente. Door op een gemeente te klikken, verschijnt een tabel met de meest voorkomende pleeggemeenten.
Onder drugsdelicten worden bezit, handel en vervaardiging van harddrugs en/of softdrugs verstaan. De analyse is uitgevoerd op verdachten van deze delicten, niet op veroordeelden.
De percentages per gemeente in de tabellen tellen niet altijd op tot 100 procent. Dit komt door onderdrukking om onthulling te voorkomen en omdat er maximaal een top tien wordt getoond. De onderliggende aantallen zijn afgerond op tientallen maar de percentages zijn gebaseerd op de daadwerkelijke aantallen.
De populatie
De populatie voor deze analyse bestaat uit verdachten van de zes drugsdelicten die van 2012 tot en met 2018 in de politiesystemen zijn geregistreerd. De analyse is uitgevoerd op twee populaties:
- Uniek per delict. Een delict wordt één keer geteld, ook al zijn er meerdere verdachten betrokken bij datzelfde delict. Voor het bepalen van de woongemeente is willekeurig een verdachte geselecteerd;
- Uniek per verdachte-pleeglocatie combinatie. Elke verdachte wordt één keer geteld per pleeglocatie, ook al als hij of zij meerdere delicten in dezelfde gemeente pleegt. Hierbij wordt elke verdachte van hetzelfde delict meegenomen. Het plegen van delicten door eenzelfde verdachte in verschillende gemeentes wordt wel apart geteld.
Methode
Per kaartje wordt een top tien weergegeven die het aantal verdachten toont per woon-pleeggemeente combinatie. Ook is het percentage berekend ten opzichte van het totaal per woongemeente en pleeggemeente.
Bronbestanden
Er is voor deze analyse gebruik gemaakt van een maatwerkbestand met persoonskenmerken van alle verdachten van drugsdelicten in de periode 2012 tot en met 2018. Dit bestand is samengesteld uit de volgende bronnen:
- Basisvoorziening Handhaving (BVH) van de politie;
- Basisregistratie Personen (BRP) van gemeenten;
- Stelsel van Sociaal Statistische Bestanden (SSB).
Familienetwerken
Aandachtspunten
Voor een juiste interpretatie van de uitkomsten is het belangrijk om rekening te houden met de volgende punten:
- Binnen het familienetwerk kunnen personen onder meerdere familierelaties voorkomen. Iemand kan bijvoorbeeld zowel een oom als een kind van verschillende verdachten zijn. Per familierelatie zijn personen echter maar een keer meegeteld.
- In de analyse zijn alleen biologische verwanten van verdachten meegenomen. Aangetrouwde familieleden zijn buiten beschouwing gelaten. Ook overleden personen en personen die niet in Nederland geregistreerd staan ontbreken in deze gegevens. Voor een deel van de verdachten waren om die reden geen familierelaties vast te stellen.
- Vanwege het risico op herleidbaarheid zijn percentages gebaseerd op aantallen kleiner dan 10 niet in de figuren opgenomen.
- De hier afgebeelde aantallen verdachten hebben betrekking op de door de politie geregistreerde verdachten - personen tegen wie een redelijk vermoeden van schuld aan een misdrijf bestaat. Het gaat hier dus niet om aangehouden verdachten - personen tegen wie een proces-verbaal van misdrijf is opgemaakt. Een deel van de geregistreerde verdachten blijkt later niet bij het misdrijf betrokken te zijn of wordt om een andere reden niet officieel door de politie aangehouden.
- Het uit de BRP afgeleide familienetwerk zegt niets over daadwerkelijke contacten tussen personen. Wanneer personen familie van elkaar zijn, betekent dit niet dat zij ook daadwerkelijk (frequent) contact met elkaar hebben. In het extreme geval kennen de personen elkaar helemaal niet;
- In deze analyse zijn alleen biologische familieleden van drugsverdachten meegenomen. Het familienetwerk van personen is in werkelijkheid groter dan hier in kaart gebracht, omdat ook aangetrouwde familieleden in dit netwerk vallen. Hierdoor wordt waarschijnlijk ook een deel van de particuliere woningen in het bezit van dit familienetwerk over het hoofd gezien;
- Binnen sommige familierelaties in dit netwerk worden verdachten dubbel geteld, omdat verdachten die het uitgangspunt vormen voor deze analyse zelf ook in het familienetwerk voorkomen als familielid van andere verdachten. Verdachten met een broer of partner die ook drugsverdachte is, zijn logischerwijze zelf ook broer of partner van een drugsverdachte. Hierdoor valt het percentage verdachten onder deze familierelaties hoger uit dan wanneer unieke relaties tussen specifieke personen geteld zouden worden;
- Alleen verdachten van drugsmisdrijven zijn in het familienetwerk meegenomen. Verdachten van andere type misdrijven die mogelijk ook relevant zijn in het kader van drugscriminaliteit, zoals vermogens- en geweldsmisdrijven, zijn niet meegeteld. Het aandeel personen binnen het familienetwerk dat betrokken is bij (drugs)criminaliteit, zou dus in werkelijkheid hoger kunnen liggen dan hier afgebeeld;
- Alleen particuliere woningen in bezit van personen in het familienetwerk worden hier in kaart gebracht. Overig vastgoed, al dan niet in handen van rechtspersonen waarachter de natuurlijke personen in het netwerk schuilgaan, vallen buiten de hier afgebeelde aantallen en percentages.
De analyse
Het doel van de analyse is het in kaart brengen van de familierelaties tussen drugsverdachten voor alle gemeenten in Nederland in de periode 2012-2018. Bij deze analyse wordt gekeken naar het aantal verdachten van vervaardiging van softdrugs en/of harddrugs en handel in harddrugs wiens familieleden ook verdacht zijn geweest van een van deze delicten in dezelfde periode.
De populatie
De analyse is uitgevoerd op basis van een bestand met daarin alle verdachten van druggerelateerde delicten die door de politie zijn geregistreerd in de periode 2012-2018. Dit bestand is samengesteld vanuit de Basisvoorziening Handhaving (BVH) van de politie, de Basisregistratie Personen (BRP) en het Stelsel van Sociaal Statistische Bestanden (SSB). Hierin zijn vervolgens de verdachten van vervaardiging van softdrugs, vervaardiging van harddrugs en handel in harddrugs geselecteerd. Om de familieleden van deze verdachten te identificeren is gebruikgemaakt van gegevens vanuit de BRP.
Methode
De basis voor deze analyse zijn alle verdachten van vervaardiging van softdrugs en/of harddrugs en handel in harddrugs in de periode 2012-2018. Voor deze personen zijn eerst de ouders geïdentificeerd op basis van gegevens over ouder-kindrelaties uit de BRP. Vervolgens zijn broers en zussen van de verdachten geïdentificeerd door te kijken welke andere kinderen van deze ouders in de BRP geregistreerd staan. Op dezelfde manier zijn vervolgens ook de kinderen, grootouders, ooms en tantes, en neven en nichten van verdachten geïdentificeerd. Binnen dit familienetwerk is gekeken welke personen zelf ook verdacht zijn geweest van vervaardiging van harddrugs en/of softdrugs en handel in harddrugs in dezelfde periode. De gegevens zijn vervolgens uitgesplitst naar de gemeente waar verdachten ten tijde van het plegen van het delict woonden. De familieleden van deze verdachten kunnen ook in andere gemeenten woonachtig zijn.
Bronbestanden
Er is voor deze analyse gebruikgemaakt van een microdatabestand met persoonskenmerken van alle verdachten van drugsdelicten in de periode 2012-2018. Dit bestand is samengesteld uit de volgende bronnen:
- Basisvoorziening Handhaving (BVH) van de politie;
- Basisregistratie Personen (BRP) van gemeenten;
- Stelsel van Sociaal Statistische Bestanden (SSB);
Daarnaast is gebruikgemaakt van gegevens vanuit de BRP over ouder-kindrelaties.
Vastgoed van familie
Aandachtspunten
Voor een juiste interpretatie van de uitkomsten is het belangrijk om rekening te houden met de volgende punten:
- Binnen het familienetwerk kunnen personen onder meerdere familierelaties voorkomen. Iemand kan bijvoorbeeld zowel een oom als een kind van een verschillende verdachten zijn. Per familierelatie zijn personen echter maar een keer meegeteld.
- In het geval dat een woning twee of meer eigenaren heeft, staat alleen degene die de WOZ-aanslag op zijn/haar naam heeft staan als eigenaar geregistreerd. Dit is standaard de oudste persoon (en wanneer eigenaren even oud zijn: de man), maar kan op verzoek van de eigenaren aangepast zijn. In theorie zouden personen in het familienetwerk dan ook mede-eigenaar van een woning kunnen zijn, terwijl zij in het gebruikte woningvoorraadbestand niet als eigenaar te boek staan. De woningen die zij bezitten zijn in dat geval niet meegenomen in het hier getoonde percentage woningen per gemeente.
- Vanwege het risico op herleidbaarheid zijn percentages gebaseerd op aantallen kleiner dan 10 niet in het kaartje opgenomen. De aantallen verdachten en familieleden zijn afgerond op het dichtstbijzijnde tiental.
De analyse
Het doel van deze analyse is om per gemeente in kaart te brengen welk percentage van de particuliere woningen in bezit is van familieleden van drugsverdachten (ouders, kinderen, grootouders, broers en zussen, ooms en tantes en neven en nichten). Met particuliere woningen worden woningen bedoeld die in eigendom zijn van natuurlijke personen en niet in eigendom van rechtspersonen zoals bedrijven, stichtingen en woningbouwverenigingen. Woningen waar de eigenaar zelf als bewoner geregistreerd staat zijn hierbij buiten beschouwing gelaten.
Ook is nagegaan welk percentage van de familieleden van drugsverdachten zelf ook verdacht werd van een drugsdelict in de periode 2012-2018.
De populatie
De basis voor deze analyse vormen personen die tussen 2012 en 2018 door de politie zijn geregistreerd als verdachte van vervaardiging van softdrugs of harddrugs of handel in harddrugs. Voor deze verdachten is, aan de hand van gegevens uit de Basisregistratie Personen (BRP), vastgesteld wie hun familieleden zijn. Hierbij zijn alleen biologische verwanten meegenomen; aangetrouwde familieleden, zoals bijvoorbeeld stiefouders, zijn buiten beschouwing gelaten. Ook overleden personen en personen die niet in Nederland geregistreerd staan ontbreken in deze gegevens. Voor een deel van de verdachten waren om die reden geen familierelaties vast te stellen.
Methode
Voor verdachten van vervaardiging van softdrugs of harddrugs en handel in harddrugs is nagegaan hoeveel familieleden (ouders, kinderen, grootouders, broers en zussen, ooms en tantes en neven en nichten) konden worden geïdentificeerd. Hiervoor is gebruikgemaakt van gegevens over ouder-kindrelaties vanuit de BRP. Vervolgens is gekeken welke van deze familieleden eigenaar zijn van één of meerdere particuliere woningen. Per gemeente is het aantal particuliere woningen in bezit van familieleden van drugsverdachten (exclusief de woningen waar zij zelf als bewoner geregistreerd staan) afgezet tegen het totale aantal particuliere woningen in de betreffende gemeente.
Bronbestanden
Er is voor deze analyse gebruikgemaakt van een microdatabestand met persoonskenmerken van alle verdachten van drugsdelicten in de periode 2012-2018. Dit bestand is samengesteld uit de volgende bronnen:
- Basisvoorziening Handhaving (BVH) van de politie;
- Basisregistratie Personen (BRP) van gemeenten;
- Stelsel van Sociaal Statistische Bestanden (SSB);
Om de eigenaren van particuliere woningen na te gaan, is gebruikgemaakt van een CBS-microdatabestand met daarin de woningvoorraad in Nederland in 2016 (op basis van gegevens van onder andere het Kadaster).
Aandachtspunten
Voor een juiste interpretatie van de uitkomsten is het belangrijk om rekening te houden met de volgende punten:
- Het model is gebouwd met verdachten uit politieregistraties (BVH) als targetgroep, deze doelgroep bevat dus niet álle personen die bij drugscriminaliteit betrokken zijn;
- Het model geeft een risicoscore aan ieder individu, dit is geen bevestiging van criminaliteit maar een indicatie van kwetsbaarheid voor jonge aanwas. De scores worden vervolgens geaggregeerd per gebied en zijn dus nooit herleidbaar tot individuen;
- Voor de specificatie van risicoscores naar leeftijdsgroep op buurtniveau is de groep jongeren vaak niet groot genoeg om het risico op herleidbaarheid naar een individu uit te sluiten. De scores voor die buurten worden onderdrukt en dus niet weergegeven op het dashboard.
- De risicoscores illustreren de gemiddelde waarschijnlijkheid van alle jongeren in een gebied om verdacht te worden van een drugsdelict, zoals bepaald in het model. De scores zijn dus niet gelijk aan het percentage drugsverdachten in een gebied en geven geen zekerheid dat een bepaald percentage jongeren verdacht wordt van drugscriminaliteit. De scores zijn een aanduiding op gebiedsniveau van de kwetsbaarheid van jongeren om drugsverdachte te worden. Een hogere score geeft aan dat er in dat gebied meer jongeren zijn met een hoog risico om jonge aanwas te worden. Deze scores zijn voornamelijk geschikt om vergelijkingen te maken tussen gemeentes, wijken en buurten. Er kunnen geen conclusies worden getrokken over het aantal drugsverdachten in een gebied (zie hiervoor het referentiebeeld);
- De risicoscores vallen gemiddeld vrij laag uit voor de groep 8 tot 12-jarigen. Dit komt omdat er voor deze jongeren nog weinig risico-indicatoren van toepassing zijn, zoals voortijdig schoolverlaten, Halt-registraties of wanbetalers van zorgverzekeringen. Deze leeftijdscategorie zal daardoor minder voorkomen in de hoog-risico groep. Dit betekent niet direct dat deze jonge kinderen geen risico lopen om in de drugscriminaliteit te belanden. Het is ook mogelijk dat we nog geen zicht hebben op sterke indicatoren om drugscriminaliteit te voorspellen voor deze groep;
- De procentuele afwijkingen op indicatoren per gemeente of wijk geven alleen een beschrijving van de situatie van jongeren in het gebied ten opzichte van de Nederlandse situatie. Er worden hiermee geen causale verbanden gelegd tussen bepaalde afwijkingen en drugscriminaliteit in een gebied;
- In de analyse is niet gecorrigeerd voor jeugdinstellingen. Hoge scores in een buurt of wijk zouden kunnen worden verklaard door het bestaan van een jeugdinstelling in de buurt. Nader onderzoek door gemeentes naar verklaringen voor hoge buurt- of wijkscores wordt aangeraden.
De analyse
In deze analyse is een risicomodel samengesteld dat voor jongeren tussen de 8 en 23 jaar bepaalt wie een verhoogd risico loopt om door de politie verdacht te worden van een drugsdelict. Het model is gemaakt op basis van risicofactoren die vanuit wetenschappelijke literatuur en kennis van domeinexperts zijn bepaald. De volgende kenmerken zijn meegenomen:
De resultaten van het model zijn geaggregeerd naar gemeente-, wijk- en buurtniveau om zo gebieden te identificeren waar een hoog risico bestaat op jonge aanwas. Individuen zijn mede daardoor nooit te herleiden vanuit de gepubliceerde scores. Daarnaast is er een uitsplitsing gemaakt in leeftijdsgroepen, zodat er kan worden bepaald welk preventief beleid voor welke doelgroepen het meest kansrijk is.
Tabellen met belangrijkste risicofactoren
Op basis van de tien belangrijkste risicofactoren uit het model is ook bepaald in hoeverre gemeenten en wijken afwijken ten opzichte van het landelijk beeld. Per gebied is het percentage jongeren bepaald dat aan een risicofactor voldoet. Dit percentage is afgezet tegen het percentage jongeren in heel Nederland dat aan de risicofactor voldoet. Procentuele afwijkingen op gemeente- of wijkniveau kunnen laten zien welke risicofactoren opvallend veel voorkomen binnen een gebied.
Resultaten voor de hoog-risico groep
Naast de resultaten voor de gehele populatie van Nederlandse jongeren tussen 8 en 23 jaar oud, hebben we ook gekeken naar de groep jongeren met de hoogste risicoscores. De hoog-risico jongeren zijn geselecteerd vanuit het risicomodel; de jongeren die door het model worden aangewezen als potentiële jonge drugsverdachten. Deze jongeren hebben een risicoscore hoger dan 0,5. Op de pagina kan je op twee plekken kiezen om resultaten voor deze groep te zien. Ten eerste kan je bovenaan de pagina kiezen voor een uitkomstmaat: risicoscores voor alle jongeren of het percentage hoog-risico jongeren in een gebied. Het percentage hoog-risico jongeren is afgezet tegen alle jongeren in het gebied. Bij de percentages hoog-risico jongeren zie je in de tooltip ook de gemiddelde risicoscores voor het gekozen gebied. Omdat deze groep veel kleiner is, is er geen uitsplitsing naar leeftijd gemaakt vanwege het risico op onthulling.
Ten tweede kan je bij de tabellen met risicofactoren een doelgroep kiezen: totale populatie of hoog-risico jongeren. De resultaten van de procentuele afwijkingen per gemeente en wijk op de belangrijkste risicofactoren zijn ook voor de hoog-risico groep bepaald. Voor deze groep wordt het percentage hoog-risico jongeren dat op de kenmerken scoort, afgezet tegen twee andere groepen. Ten eerste ten opzichte van alle jongeren in de gemeente, ten tweede ten opzichte van alle hoog-risico jongeren in Nederland. Deze twee vergelijkingen laten dus verschillende typen afwijkingen zien; binnen een gemeente en in relatie tot de Nederlandse situatie.
De populatie
In het risicomodel worden alle jongeren tussen 8 en 23 jaar meegenomen die op 1 januari 2018 woonachtig waren in Nederland. Voor deze jongeren zijn kenmerken gekoppeld van de afgelopen 10 jaar, waar mogelijk en relevant. Voor andere kenmerken nemen we de stand op 1 januari 2018 mee. Voor elke variabele staat de periode gespecificeerd in de tabel hierboven.
Methode
Voor het risicomodel is gekozen om een beslisboom algoritme te gebruiken. Een beslisboom algoritme plaatst observaties in de doelgroepen (drugsverdachte of controle) op basis van splitsingen in kenmerken. Bijvoorbeeld of iemand man of vrouw is en of iemand schulden heeft of niet. Op basis van de data wordt bepaald welke splitsingen het meest onderscheidend zijn voor deze twee doelgroepen. Hierbij worden alle kenmerken in combinaties meegenomen, aangezien één kenmerk op zichzelf vaak niet bepalend is. Daardoor ontstaat er een boomstructuur van aftakkingen met kenmerken (de splitsingen) die bepalen of iemand een hoge of lage kans heeft om in een bepaalde doelgroep te belanden.
Trainen van het model
Om het algoritme te trainen is een groep gekozen van jongeren tussen de 18 en 23 jaar. Van deze groep is ongeveer 1 procent drugsverdachte geweest in de periode 2015-2018. De resterende personen (99 procent) dienen als controlegroep om te bepalen welke kenmerken een verhoogd risico geven op drugscriminaliteit.
Het beslisboom algoritme is getraind op een subset van 18 tot 23-jarigen waarbij de verdeling handmatig is bepaald zodat de trainingset voor 30 procent bestond uit verdachten en voor 70 procent uit controlepersonen. Dit is gedaan, omdat de werkelijk verdeling (respectievelijk 1 en 99 procent) te scheef is om het model te trainen. Daarna is het model getest op een andere subset van 18 tot 23-jarigen waarbij wel die originele verdeling van verdachten en controlepersonen (1 procent verdachten) is aangehouden.
Sensitiviteit als uitkomstmaat
Voor het kiezen van een goed model is er gericht op sensitiviteit als uitkomstmaat. Dit betekent dat het model er vooral op gericht is om geen verdachten te missen in het classificeren van personen. Hierdoor wordt wel een groter aandeel personen incorrect geclassificeerd als verdachten (foutpositieven) , maar zorgen we ervoor dat het model ook geen verdachten mist door ze onterecht in de controlegroep te plaatsen. Een groter aandeel foutpositieven is in deze context geen probleem, omdat deze groep mogelijk wel een hoger risico (kwetsbaarheid) heeft om in drugscriminaliteit te belanden. Ook is niet uitgesloten dat deze personen wel betrokken zijn bij drugscriminaliteit maar niet als verdachte zijn aangemerkt in de politiedata. Op de testset heeft het gekozen model een sensitiviteit van 62 procent behaald. Dit betekent dat 62 procent van alle verdachten in de testset correct wordt geclassificeerd. Hieruit concluderen we dat het model vrij goed in staat is om op basis van risico indicatoren een onderscheid te maken tussen jonge drugsverdachten en andere jongeren.
Van individuele gegevens naar geaggregeerde inzichten in kwetsbaarheid
Het model is gebaseerd op data van individuele personen, maar de resultaten worden geaggregeerd naar gemeente-, wijk- en buurtniveau om zo iets te kunnen zeggen over concentraties van kwetsbare jongeren in een gebied. De classificatie van het model dient daarom ook nadrukkelijk niet als een verdenking geïnterpreteerd te worden, maar juist als een aanwijzing voor kwetsbaarheid op basis van aanwezige risicofactoren.
Belangrijkste modelkenmerken per gemeente en wijk
Het model laat ook zien welke kenmerken het meest bepalend zijn voor de doelgroep. Voor de tien belangrijkste kenmerken hebben we het aandeel jongeren in een gebied bepaald dat aan die kenmerken voldoet. Om dit te berekenen, is voor elke variabele een binaire codering (0 of 1) gebruikt. Twee van de tien kenmerken zijn percentages en deze zijn eerst omgezet naar een binaire waarde om te zien welke jongeren er aan voldoen. Het gaat om de kenmerken percentage verdachte familieleden en percentage familieleden wanbetalers zorgverzekering . Dit is gedaan met een grenswaarde vanuit het beslisboom model en deze zijn respectievelijk 18,98 procent en 5,99 procent. Een percentage groter of gelijk aan deze waardes betekent dat een jongere voldoet aan dit kenmerk.
Bronbestanden
- Basisvoorziening Handhaving (BVH) van de politie;
- Basisregistratie Personen (BRP) van gemeenten;
- Voortijdig schoolverlaters (VSVTAB);
- Hoogste opleiding in 2018 (HOOGSTEOPLTAB);
- Haltjongeren van 12 tot 18 jaar (HALTTAB);
- Inschrijvingen van leerlingen in het speciaal onderwijs (INSCHRWECTAB);
- Personen en hun juridische ouders (KINDOUDERTAB);
- Huishoudenskenmerken (GBAHUISHOUDENSBUS);
- Wanbetalers Zorgverzekeringswet (WANBZVWTAB);
- Personen met schuldsanering via de Wet Schuldsanering (WSNPTAB).
Aandachtspunten
Voor een juiste interpretatie van de uitkomsten is het belangrijk om rekening te houden met de volgende punten:
- De sociale netwerken in dit bestand bevatten de formele sociale relaties van personen die via registerdata kunnen worden vastgesteld. Meer informele maar net zo goed belangrijke sociale contacten, zoals die via sociale media, in vriendengroepen en via sportverenigingen, kunnen in dit bestand niet geïdentificeerd worden.
- Het sociaal netwerkbestand brengt het potentiële netwerk van personen in beeld. De gebruikte bronnen zeggen niets over daadwerkelijke contacten. Wanneer twee personen familie van elkaar zijn of bij hetzelfde bedrijf werken, betekent dit nog niet dat deze personen ook daadwerkelijk (frequent) contact hebben. In het meest extreme geval kennen de personen elkaar helemaal niet. Desondanks geven de netwerken die zijn afgeleid een veel uitgebreider beeld van de sociale omgeving van de personen dan bijvoorbeeld een analyse die alleen de geografische omgeving van personen laat zien.
- De jongeren in de doel- en referentiegroep zijn gematcht op leeftijd, geslacht en de risicoscore van de jongere die is berekend in het kader van de analyse Jonge aanwas. Op andere kenmerken kunnen ze echter van elkaar verschillen en deze verschillen kunnen ten grondslag liggen aan verschillen in kenmerken die in de netwerken van de groepen te zien zijn. Sommige kenmerken van personen in het netwerk hangen namelijk (sterk) samen met het kenmerk van de jongere in de doel- of referentiegroep zelf. Bijvoorbeeld, het huishoudinkomen van huisgenoten zal hetzelfde zijn als dat van de jongere zelf. Voor specifieke gevallen, zie de aanvullende informatie bij de betreffende kenmerken op de dashboardpagina.
- De verdachte jongeren die hier zijn meegenomen zijn door de politie geregistreerd omdat tegen hen een redelijk vermoeden van schuld aan een misdrijf bestaat. Het gaat hier niet om aangehouden verdachten - personen tegen wie een proces-verbaal van misdrijf is opgemaakt. Een deel van de geregistreerde verdachten blijkt later niet bij het misdrijf betrokken te zijn of wordt om een andere reden niet officieel door de politie aangehouden.
De analyse
Het doel van deze analyse is het in kaart brengen van mogelijke risico-indicatoren voor het belanden in de drugscriminaliteit in de sociale omgeving van jongeren. Dit is gedaan door kenmerken van het sociaal netwerk van jonge drugsverdachten te vergelijken met kenmerken van het netwerk van jongeren die (nog) nooit als verdachte van een misdrijf werden geregistreerd. Naast de algemene samenhang tussen het al dan niet verdacht zijn en de aanwezigheid van een bepaald kenmerk in een netwerk, wordt ook het percentage contacten in het netwerk met een bepaald kenmerk getoond. Hierbij worden aanvullende uitsplitsingen gemaakt naar leeftijdsgroep, stedelijkheidscategorie van de woongemeente van de jongere en voor first offenders ten opzichte van verdachten die al eerder in beeld kwamen bij de politie.
Sociaal netwerkbestand
De basis voor deze analyse vormt een sociaal netwerkbestand dat de afgelopen jaren bij het CBS ontwikkeld is. Het bestand bevat alle inwoners van Nederland op 1 oktober 2018 en bijna 800 miljoen sociale relaties, die vanuit verschillende administratieve bronnen aan personen gekoppeld zijn. Hierbij worden vijf typen relaties onderscheiden:
- Huisgenoten: personen die samen een huishouden vormen volgens de Basisregistratie Personen (BRP) en inkomensgegevens van de Belastingdienst. Vaak is dit een gezin, maar het kan ook gaan om vrienden die samen een huis huren of om een samenwonend stel. Studenten in studentenhuizen worden gezien als éénpersoonshuishoudens en zijn dus geen huisgenoten van elkaar. In de analyse zijn huisgenoten in een institutioneel huishouden niet meegenomen. Dit zijn instellingen zoals verpleeg-, verzorgings- en kindertehuizen, gezinsvervangende tehuizen, revalidatiecentra en penitentiaire inrichtingen;
- Familieleden: de BRP bevat informatie over kinderen en wie hun ouders zijn. Op basis hiervan kunnen ook (uitwonende) broers, zussen, ooms, tantes, neven, nichten en grootouders geïdentificeerd worden. In de analyse zijn familieleden die ook huisgenoot zijn van de jongere hier buiten beschouwing gelaten: zij worden tot het huisgenotennetwerk gerekend;
- Klasgenoten: met behulp van het onderwijsnummer is informatie over de opleidingen van jongeren (van basisonderwijs tot hoger onderwijs) gekoppeld. Klasgenoten zijn hier personen die op dezelfde school en schoollocatie zitten, hetzelfde type opleiding volgen en in hetzelfde leerjaar zitten. Klasgenoten zitten dus niet per definitie in dezelfde klas. Als een persoon meer dan honderd klasgenoten heeft, is een willekeurige selectie gemaakt van honderd klasgenoten;
- Buren: met behulp van (gepseudonimiseerde) adresgegevens van huishoudens kan worden afgeleid wie iemands buren zijn. Buren zijn in dit geval de tien dichtstbijzijnde huishoudens binnen een straal van 50 meter. Wanneer er meer dan tien huishoudens binnen deze straal vallen, zijn de tien dichtstbijzijnde huishoudens geselecteerd;
- Collega's: via de Polisadministratie kunnen personen worden geïdentificeerd die werknemer zijn bij hetzelfde bedrijf. Personen die als zelfstandig ondernemer voor een bedrijf werken of er gedetacheerd zijn, zijn geen werknemers van het bedrijf en blijven daardoor buiten beschouwing. Sommige bedrijven hebben veel werknemers, waardoor een netwerk kan bestaan uit heel veel collega's. In zulke gevallen is een selectie gemaakt van de honderd collega's die het dichtst bij de betreffende persoon wonen.
Kenmerken van het netwerk
In deze analyse zijn de volgende achtergrondgegevens van personen in het netwerk meegenomen, waarbij peilmoment 1 oktober 2018 is aangehouden tenzij anders aangegeven:
Stedelijkheid woongemeente
Het totale aantal jonge drugsverdachten is te klein om de resultaten van deze analyse te kunnen laten zien op gemeente- of wijkniveau. Om toch regionale inzichten te kunnen bieden, zijn de resultaten uitgesplitst naar de stedelijkheid van de woongemeente van de jongere in de doel- of referentiegroep. Hierbij worden vier categorieën onderscheiden: niet/weinig stedelijk, matig stedelijk, sterk stedelijk en zeer sterk stedelijk. In onderstaande kaart is te zien welke Nederlandse gemeenten in de verschillende categorieën vallen.
First offenders versus herhaalde verdachten
In het kader van preventieve maatregelen gericht op kwetsbare jongeren zijn first offenders, die dus voor het eerst in aanraking komen met de politie, een bijzonder interessante groep binnen de jonge drugsverdachten. Daarom is in deze analyse een aanvullend onderscheid gemaakt tussen personen die in 2019 of 2020 voor het eerst verdacht werden van een misdrijf en personen die al eerder door de politie als verdachte geregistreerd werden. Hierbij is het belangrijk om op te merken dat deze first offenders gemiddeld jonger zijn dan de overige verdachten en dat dit verschil in leeftijd samen kan hangen met verschillen die in de netwerken van deze jongeren te zien zijn.
De populatie
De doelpopulatie omvat alle jongeren van 12 tot en met 22 jaar die op 1 oktober 2018 ingeschreven stonden in de BRP en in 2019 of 2020 door de politie werden geregistreerd als verdachte van een drugsmisdrijf (bezit van, handel in of vervaardiging van soft-/harddrugs; N = 8 250). Deze groep wordt steeds vergeleken met een referentiepopulatie. Die referentiepopulatie bestaat uit een groep jongeren in dezelfde leeftijdsgroep die nog nooit verdacht werd (N = 46 330). Om deze groepen zo goed mogelijk te kunnen vergelijken, zijn de doel- en referentiepopulatie gematcht op leeftijd, geslacht en de risicoscore van de jongere die is berekend in het kader van de analyse Jonge aanwas, die elders op dit dashboard te vinden is (zie Methode).
Methode
Allereerst is de doelgroep samengesteld door alle jongeren van 12 tot en met 22 jaar te selecteren die in 2019 of 2020 als verdachte van een drugsmisdrijf werden geregistreerd. Daarnaast werd een referentiegroep samengesteld met jongeren die sinds 2010 niet verdacht zijn geweest. Deze groep had wat betreft leeftijd, geslacht en risicoscore uit de analyse jonge aanwas een vergelijkbare samenstelling als de doelgroep. Bijvoorbeeld, als de doelgroep voor 5 procent uit mannen van 12 tot en met 15 jaar met een lage risicoscore bestaat, dan bevat de referentiegroep ook 5 procent mannen van 12 tot en met 15 jaar met een lage risicoscore.
Voor de personen in de doel- en referentiegroep zijn daarna alle contacten afgeleid vanuit het sociaal netwerkbestand, om vervolgens de verschillende achtergrondgegevens van deze contacten in beeld te brengen. Vervolgens is per persoon berekend welk percentage van zijn of haar netwerk een bepaald kenmerk bezit. Daarna zijn de percentages gemiddeld over de gehele doel- of referentiegroep.
Die gemiddelde percentages zijn ook berekend per type netwerk, leeftijdsgroep (minder- of meerderjarige jongeren), stedelijkheidscategorie en type verdachte (first offenders versus herhaalde verdachten). Om de samenhang tussen het al dan niet verdacht zijn en de aanwezigheid van een kenmerk in het netwerk te bepalen, is tot slot de assortativity berekend. Deze maat geeft een indicatie van de sterkte van een eventuele samenhang door de geobserveerde verdeling van een kenmerk over de netwerken van verdachte en niet-verdachte jongeren te vergelijken met de verwachte verdeling wanneer er geen samenhang zou zijn.
De assoritivity score heeft een waarde tussen -1 en 1, waarbij een waarde rond de nul aangeeft dat er geen sprake is van samenhang. Een positieve waarde geeft aan dat een kenmerk vaker voorkomt in het netwerk van verdachte jongeren, terwijl een negatieve waarde erop duidt dat een kenmerk vaker voorkomt in het netwerk van niet-verdachte jongeren. Hoe dichter bij de waarden -1 en 1, hoe sterker het verband.
Bronbestanden
- Sociaal netwerkbestand CBS;
- Basisregistratie Personen (BRP) van gemeenten;
- Basisvoorziening Handhaving (BVH) van de politie;
- Voortijdig schoolverlaters (VSVTAB);
- Hoogst behaalde opleiding in 2018 (HOOGSTEOPLTAB);
- Haltjongeren van 12 tot 18 jaar (HALTTAB);
- Inschrijvingen van leerlingen in het speciaal onderwijs (INSCHRWECTAB);
- Huishoudenskenmerken (GBAHUISHOUDENSBUS);
- Sociaaleconomische categorie (SECMBUS);
- Inkomen van huishoudens (INHATAB).
Aandachtspunten
Voor een juiste interpretatie van de uitkomsten is het belangrijk om rekening te houden met de volgende punten:
- De uitkomsten van de analyses die zijn gebaseerd op minder dan tien personen worden niet weergegeven om het risico op herleidbaarheid uit te sluiten. Om diezelfde reden zijn de aantallen delicten en verdachten afgerond op het dichtstbijzijnde tiental en de percentages afgerond op één decimaal achter de komma.
- De afgebeelde aantallen verdachten hebben betrekking op de door de politie geregistreerde verdachten - personen tegen wie een redelijk vermoeden van schuld aan een misdrijf bestaat. Het gaat hier dus niet om aangehouden verdachten - personen tegen wie een proces-verbaal van misdrijf is opgemaakt. Een deel van de geregistreerde verdachten blijkt later niet bij het misdrijf betrokken te zijn of wordt om een andere reden niet officieel door de politie aangehouden.
-
Bij alle geanalyseerde drugsfeiten blijkt dat een relatief grote
groep verdachten geen eerdere verdenkingen heeft. Dit betekent niet
per definitie dat zij geen eerder delict hebben gepleegd.
Het kan ook betekenen dat eerdere delicten niet zijn geregistreerd.
Dit kan meerdere oorzaken hebben zoals:
- Eerdere verdenkingen/delicten zijn in het buitenland gepleegd;
- Eerdere verdenkingen/delicten zijn gepleegd vóór 2005;
- Bij de analyse zijn ook door Bureau Halt-geregistreerde verdenkingen gebruikt. Niet alle Halt-verdenkingen staan geregistreerd in de gebruikte data. Ze zijn beschikbaar vanaf 2005. Bij de oudere leeftijdsgroepen komen om die reden nooit Halt-delicten voor. Zij waren in 2005 al ouder dan 18 jaar. Dit betekent niet per sè dat deze groepen nooit Halt-delicten gepleegd hebben.
- Bij de analyse zijn alle verdenkingen van verdachten die niet bekend zijn in de BRP verwijderd. Zij kunnen immers niet gekoppeld worden aan eerdere verdenkingen, waardoor het ook niet mogelijk is om een tijdlijn verdenkingen op te stellen.
De analyse
Het overzicht bestaat uit vier delen:
-
Tijdlijn verdenkingen
- Hierin worden veel voorkomende criminele paden van verdachten van het geselecteerde drugsfeit weergegeven.
- Geeft een overzicht van verdenkingen van delicten die het vaakst worden gepleegd vóórdat de verdachten voor het eerst worden verdacht van het geselecteerde drugsdelict.
- Er wordt tot twee delicten voorafgaand aan het drugsdelict teruggekeken.
-
Leeftijdsverdeling
- Geeft de leeftijd van de verdachten op het moment van de eerste verdenking van het geselecteerde drugsdelict.
-
Delicten vóór drugsdelict
- Geeft voor de gekozen leeftijdsgroep de meest voorkomende eerdere verdenkingen onder verdachten van het geselecteerde drugsdelict.
-
Samengevat pad vóór drugsdelict
- De gemiddelde waarden van zes beschrijvende indicatoren worden getoond:
- Totaaldelicten: Het aantal, al dan niet druggerelateerde, delicten waarvan iemand verdacht is geweest vóórdat hij of zij verdacht werd van het geselecteerde drugsdelict.
- Frequentie: Het aantal Haltdelicten waarvan iemand verdacht is geweest vóórdat hij of zij verdacht werd van het geselecteerde drugsdelict.
- Drugsdelicten: Het aantal druggerelateerde delicten waarvan iemand verdacht is geweest vóórdat hij of zij verdacht werd van het geselecteerde drugsdelict.
- Haltdelicten: Het aantal Haltdelicten waarvan iemand verdacht is geweest vóórdat hij of zij verdacht werd van het geselecteerde drugsdelict.
- Carriëre: Aantal jaren dat iemand verdacht wordt van delicten voordat hij of zij verdacht werd van het geselecteerde drugsdelict.
- Leeftijd tijdens eerste delict: De leeftijd waarop iemand verdacht is geweest van zijn of haar eerste delict
- Om verdere informatie over de verdeling van een indicator te krijgen, kan in de tabel op een indicator worden geklikt.
De populatie
De gebruikte populatie bestaat uit alle in Nederland wonende verdachten (dus niet veroordeelden) van drugsdelicten in de periode 2015 tot en met 2019 waarvan de specifieke feitcode is geregistreerd. In deze populatie is ook gekeken hoe vaak eenzelfde verdachte voorkwam. De analyse is alleen uitgevoerd op de eerste geregistreerde verdenking van het drugsfeit en alle delicten of verdenkingen die daarvoor hebben plaatsgevonden. Latere verdenkingen van drugsfeiten van dezelfde persoon zijn dus niet meegenomen.
Methode
De tijdlijn verdenkingen is een stroomdiagram waarin wordt weergegeven wat de meest voorkomende verdenkingen van delicten zijn vóórdat de persoon van één van de zes drugsdelicten werd verdacht. Deze verdenkingen staan in chronologische volgorde. Bijvoorbeeld: stel dat 10 verdachten van de handel in harddrugs verdacht zijn geweest van inbraak en daarvóór van een seksueel misdrijf. Daarnaast zijn 20 andere verdachten eerst van een inbraak verdacht geweest en daarná van een seksueel misdrijf. Op basis van deze gegevens zijn de uitkomsten van de criminele aanloop van verdachten van handel in harddrugs:
- 33,3% is direct ervoor beschuldigd van inbraak;
- 66,6% is direct ervoor beschuldigd van seksueel misbruik;
- 33,3% is éérst beschuldigd van een seksueel misdrijf, daarna van inbraak en daarna van het handelen in harddrugs;
- 66,6% is éérst beschuldigd van inbraak, daarna van een seksueel misdrijf en daarna van het handelen in harddrugs.
Dit is vervolgens in balken gevisualiseerd waar een dikkere balk een groter deel van de verdachten vertegenwoordigt. De balken verbinden drie kolommen:
- De meest rechter kolom is het bovenaan de pagina geselecteerde drugsdelict. In bovengenoemd voorbeeld zou de rechter balk dus de handel in harddrugs weergeven.
- De middelste kolom bevat de direct voorafgaande verdenkingen. Dit zijn dus de delicten waarvan die personen verdacht zijn geweest vóór de verdenking van het betreffende drugsdelict.
- De meest linker kolom bevat de voor-voorafgaande verdenkingen. Er wordt twee verdenkingen teruggekeken. Dit zijn dus de delicten waarvan die personen verdacht zijn geweest vóór het voorafgaande feit. Voor de voorafgaande delicten worden verdenkingen in de periode 2005 tot en met 2019 beschouwd.
Naast de tijdlijn verdenkingen is ook de leeftijdsverdeling van verdachten bepaald op het moment dat ze voor het eerst voor een van de zes drugsdelicten werden verdacht. In deze figuur kan een specifieke leeftijdscategorie worden geselecteerd. De rest van de pagina past zich dan aan door uitkomsten voor die specifieke leeftijdsgroep te tonen. Er worden sowieso uitkomsten voor de totaalgroep getoond. De leeftijdscategorieën die zijn gehanteerd zijn:
- Jonger dan 18 jaar
- 18 tot 25 jaar
- 25 tot 35 jaar
- 35 tot 45 jaar
- 45 tot 55 jaar
- 55 tot 65 jaar
- Ouder dan 65 jaar
- Onbekend
Onder de leeftijdsverdeling zijn in een tabel alle delicten voo